Avropada ən kasıb pensiyaçılar hansı ölkədədir: ən azını kim alır?

Şərqi Avropada təqaüdçülər daha çox maliyyə çətinlikləri ilə üzləşirlər, Şimali və Qərbi Avropada isə yaşlı insanlar, ümumiyyətlə, daha yaxşı yaşayırlar. Bununla belə, pensiyaçılar arasında yoxsulluq səviyyəsinin gözləniləndən yüksək olduğu iki ölkə var. 

Lent.az xarici KİV-ə istinadla orta gəlirlə müqayisədə ən aşağı pensiyanın hansı ölkədə yaşadığını və hansının ən yüksək olduğunu tqədim edir.

Pensiyaçılar ən az harada qazanır? Avropada ən aşağı pensiyalar hansı ölkələrdədir?

İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının (İƏİT) məlumatına görə, əksər Avropa ölkələrində 65 yaşdan yuxarı insanların orta gəliri ölkə üzrə orta göstəricidən aşağıdır. Bəzi hallarda bu, orta göstəricinin 80 faizdən azdır və yoxsulluq səviyyəsinin artmasına səbəb olur.

Yoxsulluq həddi nədir? O, insanların hansı hissəsinin müəyyən edilmiş minimumdan az qazandığını, yəni yoxsulluq həddindən aşağı yaşadığını göstərir. İƏİT-in məlumatına görə, yoxsulluq həddi milli orta gəlirin 50 faizini təşkil edir.

2022-ci ildə 30 Avropa ölkəsi arasında pensiyaçıların yoxsulluq səviyyəsi İslandiyada 3,1 faizdən Estoniyada 37,4 faizə qədər dəyişib. Yəni, bəzi ölkələrdə təqaüdçülərin üçdə birindən çoxu ölkə üzrə orta səviyyənin yarısından aşağı gəlir əldə edib.

Şərqi Avropa

Şərqi Avropada, xüsusən də Baltikyanı və digər post-kommunist ölkələrində təqaüdçülərin maliyyə qeyri-sabitliyi ilə üzləşmə ehtimalı daha çoxdur.

Aşağıdakı ölkələrdə pensiyaçılar arasında yoxsulluq səviyyəsi yüksəkdir:

• Estoniya - pensiyaçıların 37,4 faizi;

• Latviya – 33 faizi;

• Xorvatiya - 28,5 faizi;

• Litva - 24,6 faizi.

Bu o deməkdir ki, bu ölkələrdə pensiyaçıların əhəmiyyətli bir hissəsi ölkə üzrə orta göstəricidən xeyli aşağı gəlirlə yaşayır.

Qərbi və Şimali Avropa

Qərbi və Şimali Avropada pensiyaçılar arasında yoxsulluq səviyyəsi, ümumiyyətlə, aşağıdır:

• İslandiyada - pensiyaçıların 3,1 faizi;

• Norveçdə - 4,1 faizi;

• Danimarkada - 4,3 faizi;

• Finlandiyada - 5,5 faizi.

Bu ölkələr yaxşı inkişaf etmiş sosial təminat sistemlərindən və universal pensiya proqramlarından faydalanır.

Bununla belə, nə qədər təəccüblü səslənsə də, İsveçrə və Böyük Britaniya fərqlənir – orada orta gəlirdən aşağı olan pensiyaçıların xüsusi çəkisi kifayət qədər yüksəkdir – pensiyaçıların müvafiq olaraq 19,8 faizi və 14,9 faizi.

Avropanın ən böyük beş iqtisadiyyatını götürsək, pensiyaçıların yoxsulluq səviyyəsi belə görünür:

• Böyük Britaniya - 14,9 faiz;

• Almaniya - 14,1 faiz;

• İspaniya - 13,1 faiz;

• İtaliya – 12 faiz;

• Fransa – 6 faiz.

Ümumilikdə, pensiya yaşına çatmış qadınların gözlənilən ömür uzunluğu və buna görə də pensiyadan asılılıq müddətinin daha uzun olması səbəbindən kişilərə nisbətən yoxsulluqla üzləşmə ehtimalı daha yüksəkdir.

İƏİT-in pensiyalar üzrə analitiki Endryu Reylinin fikrincə, pensiyaçıların yoxsulluğunun əsas səbəbi təbii ki, aşağı pensiya müavinətləridir. "Uzun iş karyerasına baxmayaraq, Estoniya, Yaponiya, Koreya, Latviya və Litvada pensiyalar aşağı olaraq qalır", - ekspert vurğulayır.

Eyni zamanda, o qeyd edib ki, geniş sosial müdafiə sistemi olan ölkələrdə - ehtiyacı olanlara ünvanlı yardım və ya bütün pensiyaçılara universal ödənişlər - yaşlılar arasında yoxsulluq daha az müşahidə olunur. Buna misal olaraq Danimarka, İslandiya və Norveçi göstərmək olar.

Pensiyaçıların gəlirləri də ölkələr arasında çox dəyişir. 2022-ci ildə bu rəqəm Estoniyada 66,3 faizdən Lüksemburqda 107 faizə qədər dəyişib:

• Estoniya - pensiyaçıların gəlirləri orta gəlirin 66,3 faizini təşkil edir;

• Litva - 66,5 faiz;

• Latviya - 71,4 faiz;

• Xorvatiya - 73,4 faiz;

• Belçika - 76,2 faiz;

• Çexiya - 76,7 faiz;

• Bolqarıstan - 77,2 faiz;

• İsveçrə - 79,4 faiz;

• Böyük Britaniya - 82,1 faiz;

• Almaniya – 90 faiz;

• Fransa - 94,3 faiz;

• İspaniya - 96,7 faiz;

• Portuqaliya - 97,1 faiz;

• İtaliya - 98,8 faiz.

Lüksemburqda pensiyaçılar orta vətəndaşdan daha çox qazanırlar - orta gəlirin 107 faizi.

Bəzi ölkələrdə illər arasındakı fərq də əhəmiyyətli ola bilər. Məsələn, Türkiyədə təqaüdçülərin gəlirləri 2019-cu ildəki orta səviyyəyə (97 faiz), 2020-ci ildəki gəlirləri (103 faiz) üstələsə də, 2022-ci ilə qədər yenidən 84 faizə düşüb.

Bununla belə, ekspertlər hesab edir ki, pensiyaçıların həyat səviyyəsini qiymətləndirərkən təkcə pensiyanın həcminə deyil, həm də onun real alıcılıq qabiliyyətinə – onun nə qədər mal və xidmət ala biləcəyinə baxmaq lazımdır.