Bakı İrəvan sülhündə kritik mərhələ: regionun taleyini dəyişir Türkiyəli GENERAL

Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh müstəvisində atılan addımlar regionda davamlı sabitliyin təmin olunması baxımından mühüm mərhələ kimi qiymətləndirilir. Türkiyəli general, siyasi ekspert Yücel Karauz mövzu ilə bağlı Gununsesi.info -ya  açıqlamasında bu prosesin həm siyasi, həm də strateji baxımdan əhəmiyyətinə diqqət çəkərək, mövcud irəliləyişlərlə yanaşı, hələ də atılmalı olan vacib addımların qaldığını bildirib.

Ekspertin fikrincə, Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh istiqamətində atılan addımlar prosesi irəli aparması baxımından müsbət, strateji baxımdan isə olduqca əhəmiyyətlidir. Lakin bu mərhələdə qiymətləndirməni daha aydın aparmaq üçün prosesi beş əsas istiqamət üzrə dəyərləndirmək məqsədəuyğundur.

“Birinci əsas məqam siyasi və strateji əhəmiyyətlə bağlıdır. Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh gündəliyinin formalaşması ilk növbədə münaqişənin de-fakto olaraq qəbul edilməsi və regionun 30 ilə yaxın davam edən münaqişə psixologiyasından çıxışı deməkdir. Ermənistanın Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü həm şifahi, həm də yazılı şəkildə tanıması diplomatik baxımdan dönüş nöqtəsi hesab olunur. Azərbaycan isə qalib dövlət mövqeyindən sülh təşəbbüsü ilə çıxış edərək regional balansın konstruktiv məcraya yönəldiyini nümayiş etdirir. Bu amil prosesin müsbət tərəflərini daha da gücləndirir.

İkinci əsas istiqamət təhlükəsizlik və risklərin azaldılması ilə bağlıdır. Sülhə yönəlmiş addımlar sərhəddə gərginlik və silahlı insident risklərini azaldır, regional münaqişələrin böyük güclərin qarşıdurma müstəvisinə keçməsi ehtimalını zəiflədir. Eyni zamanda üçüncü tərəflərin müdaxilə imkanlarını məhdudlaşdırır və Cənubi Qafqazın daimi geosiyasi münaqişə bölgəsi kimi təqdim olunmasının qarşısını alır.

Üçüncü məqam regional inteqrasiya və iqtisadi perspektivlərlə əlaqədardır. Xüsusilə Zəngəzur istiqamətində kommunikasiya xətlərinin açılması ehtimalı Cənubi Qafqazı münaqişə zonasından çıxararaq mühüm tranzit mərkəzinə çevirə bilər. Bu, Azərbaycan üçün Orta Asiya–Avropa xətti üzrə strateji dərinlik yaradır, Ermənistan üçün isə yeni çıxış yolları və iqtisadi nəfəs imkanları formalaşdırır. Nəticədə tərəflər üçün nisbi, lakin qarşılıqlı faydalı qazanclar ortaya çıxır.

Dördüncü əsas məqam beynəlxalq münasibətlər müstəvisində özünü göstərir. Xarici aktorların prosesdəki rolu tədricən azalır, iki ölkə arasında birbaşa dialoq mexanizmləri daha aktiv hala gəlir. Bu isə sülh prosesinin daha dayanıqlı və real əsaslar üzərində qurulmasına imkan yaradır”, – o deyib.

Bununla yanaşı, müəyyən risklərin hələ də qalmaqda olduğunu vurğulayan Yücel Karauz bildirir ki, Ermənistanda siyasi müqavimət və revanşist düşüncələr tam aradan qalxmayıb.

“Razılaşmaların icrası üçün effektiv mexanizmlərin yetərincə formalaşmaması da prosesi zəiflədən amillər sırasındadır. Eyni zamanda sülhün cəmiyyətlər tərəfindən psixoloji olaraq qəbul olunması zaman tələb edən bir prosesdir və bu istiqamətdə ardıcıl addımların atılması vacibdir”.

Ayşən Rəhim 

Gununsesi.info