Bakıdan sürpriz həmlə: Qazaxıstan və Kremlin təyyarə oyunu pozuldu

AZAL-ın “Embraer E190” sərnişin təyyarəsinin Çeçenistan üzərində vurulması Azərbaycan, Rusiya və Qazaxıstan arasındakı münasibətlərdə yeni səhifəsi açdı. Amma faktlar və diplomatik bəyanatların arxasında daha dərin və prinsipial bir problem dayanır: Rusiyaya beynəlxalq tərəfdaş kimi etibar böhranı.

Teleqraf.com xəbər verir ki, bunu jurnalist Elçin Alıoğlu deyib.

Onun sözlərinə görə, Moskva bu vəziyyəti tez bir zamanda həll edə biləcəyi halda, susqunluq taktikasını seçib və insidentin öz-özünə unudulacağını ümid edir:

“Amma müasir dünyada, hər bir hərəkət və ya hərəkətsizlik dərhal qlobal informasiya məkanında əks-səda doğurduğu bir vaxtda belə strategiya nə həll yoludur, nə də etibarlı bir çıxış.

Təyyarə Rusiya hərbi hava müdafiə sistemi tərəfindən vurulub. Bu, ehtimal deyil, şahidlərin ifadələri, texniki məlumatlar və hadisə yerindəki Rusiya avadanlığının mövqeyi ilə təsdiqlənmiş nəticədir. Moskva baş verənlərdən xəbərdar idi. Üstəlik, təyyarəyə təcili eniş üçün icazə verilməməsi və qurbanlara kömək göstərilməməsi Kremlin məsuliyyəti gizlətməyə çalışdığını açıq şəkildə göstərir.

İstintaqın formal olaraq Qazaxıstana həvalə edilməsi ilk gündən etibarən şübhəli görünürdü. Rusiyanın Qazaxıstanın bürokratik aparatı üzərindəki ciddi təsiri istintaq nəticələrinin Moskva üçün əlverişli olacağını təmin edirdi. Amma bu “razılaşma” işə yaramadı.

Azərbaycan tərəfi dərhal başa düşdü ki, Qazaxıstanın obyektiv nəticələr verəcəyini gözləmək mənasızdır. Buna görə də rəsmi Bakı strateji cəhətdən ağıllı bir addım ataraq, ittihamları Qərb mediası vasitəsilə yayımladı. Bu taktika birbaşa diplomatik məsuliyyət daşımadan, Moskvanı son dərəcə çətin vəziyyətə saldı.

Rusiyanın günahı etiraf etməsi bu vəziyyətdə Moskva üçün yalnız imic baxımından deyil, strateji baxımdan da böyük risklər daşıyır.

Təyyarənin vurulması faktını qəbul etmək Rusiyanı zərərçəkən tərəflərə təzminat ödəmək öhdəliyi ilə qarşı-qarşıya qoyur. Bu, sadəcə, maliyyə məsuliyyəti deyil, proses daha geniş nəticələrə səbəb olacaq formal bir səhv etirafıdır. Bu, həmçinin cəzaların tətbiqi ilə nəticələnəcək, xüsusilə də hava hücumundan müdafiə (HHM) sistemi ilə əlaqəsi olan şəxslərin, o cümlədən Çeçenistan elitalarının məsuliyyətə cəlb edilməsi Kremlin siyasi baxımdan maraqlarına ziddir”.

Elçin Alıoğlu qeyd edib ki, təqsiri etiraf etmək Rusiyanın cənub hissəsinin hava məkanının təhlükəsiz və HHM sistemlərinin effektiv olmadığını açıq şəkildə göstərir:

“Bu, təkcə daxili ictimaiyyət üçün deyil, beynəlxalq birlik üçün də ciddi siqnal olacaq. Nəhayət, müharibə şəraitində olan Kreml reputasiya baxımından yeni zərbələrə dözmək iqtidarında deyil. Xüsusilə məsuliyyət daşıyan şəxslərin, məsələn, Kadırovun yaxınlarının cəzalandırılması daxili gərginlik və Putinin sistem daxilindəki mövqelərinin zəifləməsinə səbəb ola bilər.

İstintaqın formal arbitri rolunu oynayan Qazaxıstan son dərəcə çətin vəziyyətdə qalıb. Qərb mediasında yayımlanan ittihamlardan sonra ölkə hər hansı bir etibarlı müstəqil tərəf kimi görünüşünü itirib. Artıq Astana seçim etməlidir: ya Rusiyanın günahsız olduğunu bəyan edib, Azərbaycanı “yalan danışmaqda” ittiham etməli, ya da Moskvanın günahını qəbul edərək Kremlin narazılığına səbəb olmalıdır. Hər iki halda Qazaxıstan çətin və xoşagəlməz bir vəziyyətə düşüb.

Azərbaycan göstərdi ki, yalnız diplomatiya çərçivəsində deyil, həm də daha incə vasitələrdən, məsələn, müstəqil mass-media kanalları vasitəsilə informasiya yaymaqla effektiv şəkildə hərəkət edə bilir. Bu addım olduqca uğurlu oldu: Moskva və Qazaxıstanın oyununu pozdu, istintaqı beynəlxalq ictimaiyyətin gözündə qərəzli göstərdi və Kremlin üzərinə güclü təzyiq yaratdı.

Bakı birbaşa qarşıdurmaya getməyə çalışmır. Fəqət faktlar və məntiqli yanaşmalardan istifadə edərək, Azərbaycan mövqeyini elə qurur ki, beynəlxalq ictimaiyyət onun haqlı olduğunu dəstəkləsin.

İstənilən halda Rusiya üçün vəziyyət son dərəcə mürəkkəb olaraq qalır. Hər hansı bir qərar risklidir. Təqsiri etiraf etmək zərərlər zəncirinə gətirib çıxaracaq – həm daxili, həm də beynəlxalq səviyyədə. Faktları inkar etmək cəhdləri isə təzyiqi artırır və Rusiyanı daha da təcrid edir”.