BMT koordinatorundan islahatlar ANONSU Hansı dəyişikliklər olacaq? EKSKLÜZİV

“Birləşmiş Millətlər Təşkilatı (BMT) İkinci Dünya Müharibəsindən sonra yaradılıb. Aydındır ki, indi yenilənməyə ehtiyac var”.
Bu fikirləri Bizim.Media-ya özəl açıqlaması zamanı Fransanın keçmiş dövlət katibi və sabiq ətraf mühit naziri, BMT-nin Davamlı İnkişaf Konfransının icraçı koordinatoru Bris Lalonde deyib.
Dünyadakı böyük təşkilatların reformlara getməsinin vacibliyi barəsində danışan Lalonde, BMT-nin də bir sıra dəyişikliklər etməsinin vacibliyini vurğulayıb.
“Birincisi, BMT yalnız suveren dövlətlərin ittifaqıdır. Ən yüksək idarəçi yalnız bir baş katibdir, prezident deyil. Bu o deməkdir ki, suveren dövlətlər onlara əmr verəcək və ya ümumi planetar məsələlərlə məşğul olacaq fövqəlmilli təşkilat istəmirlər. Yəqin ki, bir gün iqlim dəyişikliyi kimi ümumi maraq kəsb edən məsələləri idarə etmək üçün belə bir fövqəlmilli quruma ehtiyac olacaq.
 

İkincisi, BMT-də üzv dövlətlərə qərar qəbul etdirmək və silahlı qüvvələr (Mavi Dəbilqəlilər) göndərmək hüququna malik yeganə orqan Təhlükəsizlik Şurasıdır. Amma onun da daimi üzvləri arasında nə Cənubi Amerika, nə də Afrika ölkələri var. Bildiyiniz kimi, qərar qəbul etmək üçün 5 daimi üzvün razılığı olmalıdır və bu, həmişə mümkün olmur”.

Lalonde qeyd edir ki, digər bir orqan isə daha çox mənəvi legitimliyi olan Baş Assambleyadır. 190-dan çox üzvün əksəriyyəti inkişaf etməkdə olan ölkələrdir və onların əsas narahatlığı yoxsulluqla mübarizədir:
“Bununla belə, Baş Assambleya səsvermə ilə bir çox qərar qəbul edib, məsələn, Dəniz Hüququ Haqqında Konvensiya. Burada əsas məsələ əksəriyyəti təmin etməkdir, amma adətən BMT konsensus axtarır. Əsas maneə isə qəbul olunan qərarların icrası üçün maliyyələşmədir. Üzvlük haqlarının yığılmasında da böyük çətinliklər var.
Nyu-Yorkdakı BMT qərargahından kənarda xüsusi hökumətlərarası agentliklər var ki, çox mühüm işlər görürlər. Məsələn, Romada “FAO”, Monrealda “ICAO”, Nayrobidə “UNEP”. Bunlar həqiqətən faydalıdır. Təəssüf ki, su və ya enerji üçün ayrıca BMT qurumu yoxdur. Amma BMT çərçivəsində bağlanan beynəlxalq müqavilələrin icra heyətlərini BMT sisteminə daxil etmək olar. Məsələn, illik COP konfranslarını qeyd edə bilərik”.
Lalonde əlavə edib ki, BMT-nin tamamilə ləğvi dünyada daha ciddi problemlər yarada bilər.

Lakin daha məhsuldar olması üçün reformlara ehtiyac var:
“İnsanların suallarında BMT-yə qarşı müəyyən məyusluq ifadə olunur, çünki bu qurum çox yavaşdır, bəzən isə tamamilə yoxdur. Amma mən düşünürəm ki, BMT olmasa, dünya daha pis olardı. Yadımdadır, bir dəfə BMT əməkdaşına dünyada hələ də yoxsulluğun yüksək həddə olması ilə bağlı sual verdim. O isə cavabında dedi: “Bəs bu, yoxsulluqla mübarizəni dayandırmaq üçün səbəbdir?”
Lalonde əlavə edib ki, dünyada reforma ehtiyacı olan tək qurum BMT deyil.
Həmçinin NATO və Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi kimi qurumlar da konsepsiyalarını dəyişməlidir:
“Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin yaradılmasını mən sivil və sülhsevər dünya yolunda böyük bir irəliləyiş hesab edirəm. Bu, insanlığa qarşı cinayət törədənlərin cəzasız qalmasının sonu demək idi. Təbii ki, məhkəməyə hörmət olunmalı, ona imkanlar verilməli, yaxşı kadrlarla təmin edilməli və uğurlu fəaliyyəti təmin edilməlidir. Mənim fikrimcə, məhkəməni tənqid etmək daha yaxşı dünya qurmağa töhfə vermir. Amma bu da doğrudur ki, bugünkü dünya şəraiti nə fövqəlmilli ədalət, nə də çoxtərəfli institutların güclənməsi üçün əlverişli deyil”.
NATO-nun da ABŞ-dən ciddi asılılığına diqqət çəkən siyasətçi, qurumun müharibələri alovlandırmaqdansa, sülhə xidmət etməli olduğuna diqqət çəkib:
“NATO isə başqa bir mövzudur. Bu, Şərq-Qərb gərginliyi üzərində qurulmuş hərbi alyansdır (soyuq müharibə dövründə SSRİ ilə olan qarşıdurma). Alyans ABŞ-ın dominantlığı altındadır. Buna görə də bəzi ölkələr NATO-ya etibar etmir, ABŞ-ın istənilən anda alyansı tərk edə biləcəyindən ehtiyat edirlər. Digərləri isə hesab edir ki, bugünkü geosiyasi bölgülər NATO yaradıldığı dövrdəkindən fərqlidir. Ola bilsin ki, müharibəyə hazırlaşmaqdan daha çox sülhə hazırlaşmaq daha yaxşıdır”.
Tehran Orucoğlu, Bizim.Media