Çexiyada seçkilərin nəticələri: yeni siyasi mənzərə formalaşır

Çexiyanın sabiq baş naziri Andrey Babişin rəhbərlik etdiyi ANO partiyasının 3–4 oktyabr tarixlərində keçirilən parlament seçkilərində əldə etdiyi tarixi qələbə ölkədə mümkün siyasi dəyişikliklər barədə müzakirələri yenidən gündəmə gətirib. Analitiklər Çexiyanın Brüsselin siyasətinə tənqidi yanaşan Macarıstan və Slovakiya ilə eyni siyasi istiqamətdə hərəkət edə biləcəyini istisna etmirlər. Bununla belə, Babişin yenidən baş nazir postuna qayıtması üçün qarşısında bir sıra siyasi və hüquqi maneələr dayanır. Koalisiya danışıqlarının çətin keçəcəyi gözlənilir, həmçinin korrupsiya ittihamları ilə bağlı bəraət hökmünün ləğvi onun namizədliyinə təsir göstərə bilər.

Seçkilərin nəticələrinə əsasən, ANO partiyası 35%-ə yaxın səs toplayaraq parlamentin aşağı palatasında 200 yerdən ən azı 80-ni əldə edib. Bu nəticə ölkənin müasir siyasi tarixində rekord sayılır. İkinci yeri hazırkı baş nazir Petr Fialanın rəhbərlik etdiyi “Birlikdə” (Spolu) koalisiyası 23% səslə tutub. Onların ardınca hakim koalisiyanın üzvü STAN (11%) və Pirat Partiyası (təxminən 9%) qərarlaşıb. Parlamentə həmçinin “Azadlıq və Birbaşa Demokratiya” (SPD) partiyası (8%) və “Özü üçün Avtomobilçilər” partiyası (7%) daxil olub. Seçici fəallığı 68% təşkil edib.

Qələbədən sonra Andrey Babiş tərəfdarlarının qarşısına çıxaraq Çexiyanın “Avropa İttifaqında yaşamaq üçün ən yaxşı yerə çevrilməsi” arzusunu ifadə edib. O, azlıq hökuməti qurmağı planlaşdırdığını və SPD ilə “Özü üçün Avtomobilçilər” partiyası ilə danışıqlara açıq olduğunu bildirib. Belə bir siyasi ittifaq ehtimalı Avropa paytaxtlarında narahatlıqla qarşılanıb. Çexiyanın Macarıstan və Slovakiya ilə daha sıx əməkdaşlıq etməsi və sağ meylli siyasətin güclənməsi ssenariləri müzakirə olunur. Qeyd edək ki, Babişi qələbəsi münasibətilə ilk təbrik edən məhz bu iki ölkənin liderləri olub.

Andrey Babiş bir neçə beynəlxalq məsələdə Aİ-nin mövqeyindən fərqli fikirlər səsləndirib. O, Ukraynaya silah və sursat tədarükünün dayandırılmasını təklif edir, Ukraynanın Aİ-yə üzvlüyünə qarşı çıxır və Çexiyada ukraynalı qaçqınlara geniş imtiyazlar verilməsini tənqid edir. Bundan əlavə, siyasətçi Brüsselin “yaşıl keçid” təşəbbüslərinin çex vergi ödəyiciləri üçün ağır iqtisadi yükə çevrilə biləcəyini bildirir. Bununla belə, Babiş Çexiyanın Aİ və NATO-ya sadiq qalacağını dəfələrlə vurğulayıb.

Baş nazir postuna qayıtmaq üçün Babişin əsas sınağı koalisiya formalaşdırmaq olacaq. “Özü üçün Avtomobilçilər” partiyası ilə ortaq məqamların olması danışıqları asanlaşdıra bilər. Lakin SPD ilə əməkdaşlığın uğuru ifrat sağçıların nə dərəcədə mülayim mövqe sərgiləyəcəyindən asılı olacaq. SPD seçki proqramında ukraynalı qaçqınların ölkədən çıxarılması və Çexiyanın Aİ və NATO-dan çıxması ilə bağlı referendumların keçirilməsi kimi təkliflər irəli sürmüşdü. Bu kimi radikal ideyalar Babiş tərəfindən qəbul olunmasa da, ekspertlər müəyyən kompromis addımların atıla biləcəyini istisna etmirlər.

Digər mühüm məsələ isə Babişə qarşı yenidən başlanan korrupsiya işidir. O, 50 milyon kron (təxminən 2 milyon avro) məbləğində qanunsuz Aİ subsidiyası almaqda ittiham olunur. Məsələ “Leylək Yuvası” adlı istirahət kompleksi ilə bağlıdır: obyekt əvvəlcə onun “Agrofert” şirkətindən ailə üzvlərinə ötürülmüş, subsidiya alındıqdan sonra isə yenidən həmin holdinqin tərkibinə qaytarılmışdı. Məhkəmə iki dəfə Babişi bəraətə layiq görsə də, seçkilərdən üç ay əvvəl hökm ləğv olunub. Siyasətçi ittihamları siyasi xarakterli adlandırır.

Mümkün onillik həbs cəzası riski Babişin siyasi planlarına ciddi təsir göstərə bilər. Prezident Petr Pavel məsələ ilə bağlı hüquqşünaslarla məsləhətləşəcəyini və Babişin namizədliyinin konstitusiya prinsiplərinə uyğunluğunu yoxlayacağını bəyan edib. Bir sıra çex ekspertləri korrupsiya işini onun baş nazirliyə namizədliyinin rədd edilməsi üçün əsas hesab etsələr də, hazırkı mərhələdə belə bir ssenari az ehtimal olunur. Prezident Pavel yaxın günlərdə Andrey Babişlə görüşərək vəziyyətin necə tənzimlənəcəyini müzakirə etməyi planlaşdırır. Babiş isə hələlik “problemin həll yolunun” olduğunu desə də, bunun mahiyyətini açıqlamayıb. İndi diqqətlər prezidentin onun təklifindən razı qalacağına yönəlib.

Səbuhi MƏMMƏDOV

XQ