Çinarə Ağayeva: “Azərbaycanda bizneslərin “yaşıl nəfəs”ə ehtiyacı var”

Dünyada iqtisadiyyatın ritmi artıq dəyişib. Əgər bir vaxtlar istehsal gücü və bazar payı əsas rəqabət göstəricisi idisə, bu gün resurslara qənaət və ekoloji məsuliyyət həmin rolu oynayır. İqlim dəyişikliklərinin iqtisadi dəyərləri formalaşdırdığı bir dövrdə “yaşıl iqtisadiyyat” anlayışı qlobal trendə çevirilib. Bu dəyişikliyin ən real təzahürü isə maliyyə sektorunda müşahidə olunur. Artıq banklar təkcə mənfəətə deyil, həm də planetin gələcəyinə investisiya edirlər, “yaşıl kredit”lər ayırırlar. Bu kreditlər ətraf mühitin qorunması, iqlim dəyişikliklərinin azaldılması və təbii resursların səmərəli istifadəsini hədəfləyən layihələrin maliyyələşdirilməsi məqsədi daşıyır. Yaşıl kreditlər bizneslər üçün xərcləri azaltmaq, rəqabət üstünlüyü qazanmaq, brend imicini gücləndirmək, ekoloji və sosial riskləri minimuma endirmək və innovasiyaları dəstəkləmək baxımından strateji vasitədir. Bütün bunlar bizneslərin “yaşıl kredit”ə ehtiyacını artırır. Bəs, Azərbaycanda bu sahədə vəziyyət necədir və bizneslərin bu ehtiyacının ödənilməsi üçün hansı addımların atılmasına ehtiyac var?

Biznes məsləhətçi, ekspert Çinarə Ağayevanın sözlərinə görə, Azərbaycan son illər “yaşıl iqtisadiyyat” kursunu strateji inkişaf prioriteti kimi müəyyən edib. Bank sektoru da bu prosesdə fəallaşmaqdadır. Belə ki, 2025-ci ilin ilk altı ayında ölkədə 289,9 milyon manatlıq 12 756 yaşıl kredit verilib. Bu kreditlərin strukturu da maraqlıdır: “91 milyon manat kənd təsərrüfatı və akvakultura layihələrinə, 112 milyon manat elektrikli nəqliyyat və infrastrukturun inkişafına, 56 milyon manat enerji səmərəliliyi və bərpaolunan enerji layihələrinə, 14,7 milyon manat dairəvi iqtisadiyyat və tullantıların idarə olunmasına yönəlib. Bu göstəricilər onu sübut edir ki, banklar artıq ekoloji layihələrə kredit verməyi risk deyil, strateji fürsət kimi görməyə başlayırlar”.

Ekspert qeyd edib ki, son illərdə maliyyələşdirilən “yaşıl” layihələr həm kənd təsərrüfatında, həm də sənayedə modernləşməyə yol açır. Enerji və suya qənaət edən texnologiyaların tətbiqi, tullantıların təkrar istifadəsi və resursa qənaətli istehsal modelləri real iqtisadi fayda deməkdir. Məsələn, yeni nəsil suvarma sistemləri və ekoloji təmiz yem istehsalı metodları məhsuldarlığı artırmaqla yanaşı, torpaqların deqradasiyasını azaldır. Eyni zamanda, “yaşıl nəqliyyat” sektoruna yönəldilən kreditlər hesabına elektrikli avtomobillərin sayı artıb, bu da emissiyaların azalmasına və şəhərlərin hava keyfiyyətinin yaxşılaşmasına səbəb olur. Beləliklə, yaşıl maliyyə təkcə ekoloji sabitlik deyil, həm də iqtisadi effektivlik deməkdir.

Çinarə Ağayeva bildirib ki, kiçik və orta sahibkarlar üçün yaşıl transformasiya artıq sadəcə ideal deyil, bazarın tələbidir. Avropa İttifaqı və digər böyük bazarlar ixracatçılardan ekoloji standartlara uyğun istehsal tələb edir. Bu reallıq Azərbaycan biznesləri üçün həm çağırış, həm də imkan yaradır. “Azərbaycanda bizneslərin “yaşıl nəfəs”ə ehtiyacı var. Lakin bir məsələ var ki, yaşıl texnologiyalar baha başa gəlir. Enerji səmərəli avadanlıqlar, bərpaolunan enerji sistemləri və resurs qənaətli infrastruktur üçün ilkin kapital xərcləri yüksəkdir. Buna görə də yaşıl kreditlərə çıxış bizneslər üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Təəssüf ki, bu sahədə hələ bəzi məhdudiyyətlər qalır. Kredit faizləri yüksək, təminat tələbləri sərt, hüquqi mexanizmlər isə tam oturuşmayıb”, - deyə o, əlavə edib.
Ekspert hesab edir ki, yaşıl maliyyə sektorunun dayanıqlı inkişafı üçün tənzimləyici mexanizmlər təkmilləşdirilməlidir. Bankların kredit qərarlarında ekoloji risklərin nəzərə alınması və müvafiq qurumlar tərəfindən təşviq mexanizmlərinin yaradılması prosesi sürətləndirməlidir. Bundan başqa, bank işçilərinin “yaşıl maliyyə” üzrə biliklərinin artırılması, şəffaf hesabatlıq sistemlərinin qurulması və beynəlxalq maliyyə institutları ilə əməkdaşlığın gücləndirilməsi gələcək uğurun açarı olacaq. Çinarə Ağayevanın fikrincə, hüquq müstəvisində “yaşıl kreditlər”in inkişafı üçün bir neçə əsas istiqamət prioritet olmalıdır: “Yaşıl layihələrin hüquqi tərifinin verilməsi – yəni hansı fəaliyyətin yaşıl hesab olunduğuna dair qanunverici baza, vergi və güzəşt mexanizmləri – yaşıl investisiyaları stimullaşdırmaq üçün dövlət dəstəyi, zəmanət fondlarının yaradılması – xüsusilə KOB-lar üçün kredit risklərinin azaldılması, şəffaf hesabat və monitorinq sistemi – maliyyələşdirilən layihələrin real ekoloji təsirinin ölçülməsi. Belə bir çərçivə həm investorların inamını gücləndirəcək, həm də bankların risk idarəetməsini asanlaşdıracaq”.

Ekspert deyir ki, bütün bu addımlar atılarsa, uzunmüddətli perspektivdə bu model sahibkarlara daha ucuz enerji, az xərcli istehsal və yeni ixrac bazarlarına çıxış imkanı verəcək. Ən əsası isə, bu istiqamətdə atılan hər addım Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyinə, ekoloji və social rifahına xidmət edəcək. Dünya iqtisadiyyatı getdikcə daha çox “yaşıl kapital” prinsipi ilə işləyir. Bu tendensiya yaxın illərdə Azərbaycan üçün də iqtisadi rəqabət üstünlüyünə çevrilə bilər. Çünki yaşıl kreditlər biznesləri yalnız ekoloji deyil, həm də maliyyə baxımından dayanıqlı edir.