Emmanuel Makron Fransanın Kamerundakı kolonial müharibədə rolunu etiraf edib

Paris, 13 avqust, AZƏRTAC

Fransa Prezidenti Emmanuel Makron, Kamerunun müstəqilliyindən əvvəl və sonra, - 1945-1971-ci illər arasında, - bu ölkədə aparılan kolonial müharibədə Fransanın rolunu və məsuliyyətini rəsmi şəkildə tanıyıb. Bu etiraf 2025-ci il iyulun 30-da Kamerun Prezidenti Pol Biyaya ünvanlanan, lakin yalnız avqustun 12-də ictimaiyyətə açıqlanan məktubda yer alıb.

AZƏRTAC xəbər verir ki, Makron məktubunda Fransa kolonial hakimiyyətinin və ordusunun Kamerunda repressiv zorakılıqlara əl atmış olduğunu bildirir. O, bu zorakılıqları açıq şəkildə “müharibə” olaraq adlandırır və etiraf edir ki, 1960-cı ildə Kamerun müstəqillik qazandıqdan sonra belə, Fransa yeni müstəqil hökumətin repressiv fəaliyyətlərini dəstəkləməyə davam edib.

Bu dövrdə siyasi və silahlı mübarizə aparan müstəqillik hərəkatlarına qarşı həyata keçirilən zorakılıqlar, Fransa və Kamerun tarixində qaranlıq səhifələr kimi qalır.

Prezident Makron xüsusilə 1956-cı il dekabrın 30-31-də Ekite kəndində baş vermiş qətliamı qeyd edir. Bu hadisə zamanı Fransa kolonial qüvvələri tərəfindən onlarla mülki şəxs və UPC (Union des Populations du Cameroun) üzvü qətlə yetirilmişdi.

Makron, həmçinin Kamerunun müstəqillik liderlərindən Ruben Um Nyobenin və digər üç rəhbərin Fransa hərbi əməliyyatları nəticəsində öldürülməsini də qəbul edir. Bu, Fransa-Kamerun tarixi komissiyası çərçivəsində tarixçilərin apardığı araşdırmaların nəticəsidir.

Bununla belə, 1960-cı ildə Cenevrədə zəhərlənərək öldürülən digər tanınmış antikolonial lider Feliks-Rolan Mumye ilə bağlı məsuliyyət məsələsində Fransa tərəfi hələlik yeni dəlil ortaya qoymayıb.

Makron Fransa-Kamerun tarixçilərindən ibarət birgə komitənin yaradılacağını bildirib. Bu komitənin məqsədi kolonial dövrün tam şəkildə araşdırılması və tarixi ədalətin bərpasına töhfə verməkdir. Fransız tərəfi bu təşəbbüsü əlamətdar irəliləyiş kimi qiymətləndirir.

Lakin heç bir siyasi və ya hüquqi təzminatın nəzərdə tutulmadığı da məktubda vurğulanır. Yəni, Fransa məsuliyyəti tanıyır, lakin bu mərhələdə rəsmi üzr və ya kompensasiya addımı atmır.

Emmanuel Makronun bu bəyanatı Fransanın Afrikadakı kolonial keçmişinə tənqidi yanaşma cəhdlərinin davamı kimi qiymətləndirilə bilər. Bu etiraf həm Afrika-Fransa münasibətlərində şəffaflıq və etimadın artırılması, həm də tarixi ədalətin gec də olsa tanınması baxımından mühüm addımdır. Lakin əsl barış və ədalət üçün təkcə etiraf yetərli deyil – konkret siyasi və hüquqi mexanizmlərin tətbiqi, vətəndaşların tanınması və gələcək nəsillərə doğru tarix öyrədilməsi vacib olacaq.