Geofiziklər Türkiyədə yer qabığının unikal davranışını aşkar ediblər

...Tədqiqat təkcə Yerdəki geoloji prosesləri anlamaq üçün deyil, həm də Günəş sistemindəki Mars və Venera kimi digər planetləri öyrənmək üçün də fundamental əhəmiyyət kəsb edir.

SİA-nın məlumatına görə, Kanada və türk alimləri Türkiyənin Orta Anadolu yaylasının altında unikal geoloji hadisə qeydə alıblar.

Aspirant Julia Andersenin rəhbərlik etdiyi Toronto Universitetinin tədqiqatçıları mantiya litosferinin sıx hissələrinin astenosferə endiyi litosferin “damcılması” adlı qeyri-adi prosesi aşkar ediblər.

Peyk məlumatlarının təhlili yer qabığının çökməsinin baş verdiyi Konya hövzəsi bölgəsində xarakterik dairəvi anomaliya aşkar etdi.

Əlavə geofiziki tədqiqatlar yuxarı mantiyada və qalınlaşmış qabıqda seysmik anomaliyanın mövcudluğunu təsdiqlədi, bu da materialın yüksək sıxlığını göstərir və litosferin "damlama" prosesini təsdiqləyir.

Bu geoloji proses bölgənin relyefinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir: Konya hövzəsi dərinləşərkən ətraf ərazilər yüksəlir. Son 10 milyon il ərzində Orta Anadolu Yaylası bu fenomenə görə təxminən bir kilometr yüksəlmişdir.

Nəzəriyyəni təsdiqləmək üçün elm adamları yer qabığının və mantiyanın xüsusiyyətlərini təqlid edən materiallardan istifadə edərək "damlama" prosesini yenidən yaradaraq laboratoriya təcrübələri apardılar.

50 saat davam edən təcrübə zamanı ilkin və ikinci dərəcəli “damcı” əmələ gəlməsi müşahidə olunub ki, bu da qabığın enməsinə və çökəkliyin yaranmasına səbəb olub.

Tədqiqatın həmmüəllifi, professor Russell Pisklyvetz kəşfin əhəmiyyətini vurğulayır, çünki bu, genişmiqyaslı tektonik proseslər arasında əlaqəni nümayiş etdirir.

...Nature Communications jurnalı qeyd edir ki, oxşar hadisələr digər yüksək dağlıq yaylalarda, o cümlədən Tibet və Altiplano-Puna bölgəsində də tapılıb və bu prosesin universallığını təsdiqləyir.

Əli Babayev