Himalay dağları niyə bu qədər hündürdür..?

Fransız geoloqu Emil Arqandın Himalay dağlarının və Tibet yaylasının əmələ gəlməsi ilə bağlı nəzəriyyəsi bir əsrdən artıqdır ki, geoloqlar arasında ümumi qəbul edilmiş olaraq qalır. Bu nəzəriyyəyə görə, Hindistan və Asiya kontinental plitələrinin davam edən toqquşması onların qabığının qalınlığının iki dəfə artmasına səbəb olub və bu strukturların toqquşması nəticəsində yaranmış bölgə dağlarını yalnız bu super qalın qabıq saxlayır.

Bununla belə, bu konsepsiya çoxdan tənqid olunur: 70-80 kilometr qalınlığında olan qabıq nəhəng Tibet Yaylasını dəstəkləmək üçün kifayət deyil.

Bundan əlavə, geokimyəvi və seysmik məlumatlar mantiya süxurlarının səthə klassik modeldən daha yaxın olduğunu göstərir.

SİA-nın məlumatına görə, Phys.org yazır ki, Tectonics jurnalında dərc olunan yeni araşdırma alternativ izahat təqdim edir.

Alimlər nəticələri seysmik tomoqrafiya və geokimya məlumatları ilə müqayisə edərək, yer qabığının və mantiyanın müxtəlif parametrləri ilə 100-dən çox ədədi simulyasiya aparıblar.

Onların gəldiyi nəticə: Himalayları çox qalın qabıq deyil, laylı “sendviçə” bənzəyən qabıq-mantiya-qabıq quruluşu birləşdirir. Bu ssenaridə hind plitəsi həm yer qabığının, həm də mantiyanın yuxarı təbəqəsinin altında sürünərək Asiya boşqabının altına keçir.

Sonra hind hissəsi qızdırılır, viskoz olur və qismən yuxarı qalxır. Nəticə qabığın bir növ ikiqat artmasıdır: Hindistan qabığı üzmə qabiliyyətini təmin edir və daha sərt Asiya mantiyası bütün quruluşa güc verir.

Müəlliflər vurğulayırlar ki, bu model mantiya süxurlarının yeri haqqında məlumatları daha yaxşı izah edir və müşahidələrə uyğundur. O, həmçinin Tibetin quruluşu və qabığının gücü ilə bağlı uzun müddət davam edən elmi mübahisələrin açarını təqdim edir. 3D modelləşdirmə geoloji heterojenliklərə imkan verəcək.

Yeni konsepsiya təsdiq olunarsa, planetin ən böyük dağ silsiləsini formalaşdıran proseslər, eləcə də dünyanın digər regionlarında dağların əmələ gəlməsi mexanizmləri haqqında fundamental ideyalara yenidən baxmaq lazım gələcək.

Əli Babayev