Humanizmə söykənən güclü dövlət və tarixi amnistiya qərarı

Prezident İlham Əliyevin “Konstitusiya və Suverenlik İli” münasibətilə amnistiya elan edilməsi təşəbbüsü Azərbaycan dövlətçiliyinin dayanıqlı inkişafını təmin edən hüquqi-siyasi ənənələrin məntiqi davamıdır. Müstəqil Azərbaycan dövlətinin qurulması və möhkəmləndirilməsi Ümummilli Lider Heydər Əliyevin siyasi iradəsi və xilaskarlıq missiyası ilə mümkün olmuş, onun rəhbərliyi ilə qəbul edilən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası müasir dövlətçiliyimizin hüquqi təməlini formalaşdırmışdır.

Məhz bu möhkəm konstitusion əsas üzərində qurulan dövlət siyasəti bu gün Prezident İlham Əliyev tərəfindən ardıcıl, qətiyyətli və çağırışlara uyğun şəkildə davam etdirilir. Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi dövlət siyasətinin əsas ideoloji dayaqlarından biri humanizm prinsipidir.

Dövlət başçısının siyasi fəaliyyətinin mərkəzində insan amili, vətəndaş rifahı, sosial ədalət və mərhəmət dəyərləri dayanır. Bu yanaşma yalnız sosial-iqtisadi siyasətdə deyil, eyni zamanda cinayət-hüquq siyasətinin formalaşdırılmasında da öz aydın ifadəsini tapır. Humanizm prinsipi cəzanın təkcə cəzalandırma deyil, həm də islah və yenidən cəmiyyətə inteqrasiya vasitəsi kimi qəbul edilməsini şərtləndirir.

Bu baxımdan, Prezident İlham Əliyevin ümumbəşəri humanizm dəyərlərinə sadiqliyini əks etdirən amnistiya təşəbbüsü xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Suverenliyimizin tam bərpasının, Konstitusiyamızın ali hüquqi qüvvəsinin ölkəmizin bütün ərazilərində təmin olunmasının xalqımız üçün tarixi qələbə olduğunu nəzərə alaraq, humanizm və mərhəmət ənənələrinə sadiq qalmaq, cəzadan azad etmənin tərbiyəvi əhəmiyyətinə inanmaq və cəmiyyətdə sosial barışın möhkəmləndirilməsinə töhfə vermək məqsədilə Prezident İlham Əliyev 15 dekabr 2025-ci ildə amnistiya elan edilməsi təşəbbüsü ilə çıxış etmişdir.

Bu təşəbbüs eyni zamanda cəzadan azad ediləcək şəxslərin qanunlara hörmətlə yanaşaraq dövlətimizin inkişafına töhfə verəcəklərinə olan inamın ifadəsidir. Amnistiya aktının layihəsinə əsasən, Azərbaycan Respublikasının suverenliyinin və ərazi bütövlüyünün qorunması uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarında, o cümlədən Vətən müharibəsində və 2023-cü il sentyabrın 19–20-də həyata keçirilmiş antiterror əməliyyatlarında iştirak etmiş şəxslər, həmin əməliyyatlarda həlak olmuş və ya xəbərsiz itkin düşmüş şəxslərin yaxın qohumları, Ermənistan Respublikasının hərbi təxribatları nəticəsində mülki əhali arasında əlil olmuş şəxslər, qadınlar, 60 yaşına çatmış şəxslər, cinayət törədərkən yetkinlik yaşına çatmayanlar və digər sosial həssas qruplara aid şəxslər cəzadan və ya cinayət məsuliyyətindən azad ediləcəklər.

Eyni zamanda, böyük ictimai təhlükə törətməyən və ya az ağır cinayətlərə, habelə ehtiyatsızlıqdan törədilmiş cinayətlərə görə azadlıqdan məhrumetmə cəzasına məhkum olunmuş bir sıra şəxslərin cəzadan azad edilməsi və ya cəzalarının çəkilməmiş hissəsinin azaldılması nəzərdə tutulur. Təklif olunan amnistiya müstəqil Azərbaycanın tarixində miqyasına görə ən böyük amnistiya aktı olacaq. Proqnozlara əsasən, bu amnistiya ümumilikdə 20 mindən çox şəxsə şamil ediləcək.

Onlardan 5 mindən artıq məhkum azadlıqdan məhrumetmə cəzasından tam azad ediləcək, həmin cəzaya məhkum olunmuş 3 mindən artıq şəxsin cəzası azaldılacaq. Eyni zamanda, 7 mindən çox məhkum azadlığın məhdudlaşdırılması cəzasından, 4 minə yaxın məhkum azadlıqdan məhrumetmə ilə bağlı olmayan digər cəzalardan və ya şərti tətbiq edilmiş cəzalardan azad ediləcək, mindən artıq şəxs isə ümumiyyətlə cinayət məsuliyyətindən azad olunacaq. Azərbaycanın müstəqillik dövründə amnistiya və əfv institutlarının tətbiqi ardıcıl və sistemli xarakter daşıyıb. 1995-ci ildən bu günədək qəbul edilən 12 amnistiya aktı ümumilikdə 130 mindən artıq şəxsə şamil edilib.

Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü əsasında 2021-ci ildə 8 Noyabr – Zəfər Günü münasibətilə elan edilmiş amnistiya aktı isə 17 mindən artıq şəxsi əhatə edib. Ümummilli Lider Heydər Əliyev tərəfindən 1995–2003-cü illərdə 32 əfv fərmanı imzalanmış, həmin dövrdə 7 amnistiya aktı qəbul edilmişdir. Prezident İlham Əliyevin 2003–2025-ci illər ərzində imzaladığı 39 əfv sərəncamı və bu dövrdə qəbul olunan 5 amnistiya aktı humanist dövlət siyasətinin davamlılığını təsdiqləyir. Ümumilikdə 71 əfv fərmanı və sərəncamla 10 162 məhkum əfv edilmiş, onlardan 7 060 nəfəri Prezident İlham Əliyevin imzaladığı sənədlər əsasında azadlığa buraxılmışdır.

Bundan əlavə, Mehriban xanım Əliyevanın Milli Məclisin deputatı olduğu dövrdə – 2007, 2009, 2013 və 2016-cı illərdə – amnistiya aktlarının qəbul edilməsi təşəbbüsü humanizm və sosial ədalət prinsiplərinin qanunvericilikdə geniş tətbiqinin bariz nümunəsidir. Bütün bu faktlar göstərir ki, “Konstitusiya və Suverenlik İli” çərçivəsində irəli sürülən amnistiya təşəbbüsü təkcə hüquqi akt deyil, həm də güclü dövlətçilik ənənələrinə, konstitusion dəyərlərə və insan mərkəzli idarəetmə fəlsəfəsinə söykənən strateji qərardır. Bu qərar Azərbaycan dövlətinin gücünü, humanist mahiyyətini və gələcəyə yönəlmiş sosial məsuliyyətini bir daha nümayiş etdirir.

Mehriban Vəliyeva
Milli Məclisin deputatı