İki türk ölkəsi razılaşdı, Rusiya təşvişə düşdü: Azərbaycan qazanclı çıxacaq

“ABŞ Prezidenti Donald Tramp Avstraliya, Malayziya, Tailand və Yaponiya ilə strateji mineral ehtiyatlarla bağlı sazişlər əldə etdikdən sonra diqqətini Mərkəzi Asiyaya yönəldib. Noyabrın 6-da Vaşinqtonda ABŞ Prezidenti ilə (Qazaxıstan, Özbəkistan, Qırğızıstan, Türkmənistan və Tacikistan liderləri arasında “5+1” formatında görüş keçirilib”.

Globalinfo.az xəbər verir ki, bu sözləri politoloq Elxan Şahinoğlu deyib.

Politoloq bildirib ki, Vaşinqtondakı müzakirələrin əsas mövzusu ABŞ-ın Mərkəzi Asiyanın mineral ehtiyatlarına çıxış imkanları olub:

“Hazırda bu sahədə regionda əsasən iki oyunçu var – Çin və Rusiya. Lakin Vaşinqton da rəqabətdə geri qalmaq istəmir. Ağ Evdə ABŞ Prezidenti Donald Trampla Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyev arasında saziş imzalanıb. Özbəkistanın yaxın üç ildə ABŞ iqtisadiyyatına yatıracağı investisiyaların həcmi 35 milyard dollar təşkil edəcək. Gələcək onillikdə bu rəqəmin 100 milyard dolları keçəcəyi açıqlanıb. Saziş aviasiya, kənd təsərrüfatı və informasiya texnologiyaları sektorlarını əhatə edir. ABŞ Qazaxıstan uranının nəqlinə də maraq göstərir. Qazaxıstan Prezidenti Kasım-Jomart Tokayev Vaşinqtonda elan edib ki, ölkəsi “İbrahim sazişinə” qoşulur. ABŞ-ın hazırladığı saziş müxtəlif müsəlman ölkələrinin İsraillə tərəfdaşlıq münasibətlərini gücləndirməsini nəzərdə tutur. Bu, Trampın xarici siyastədə növbəti uğuru sayıla bilər”.

Politoloq qeyd edib ki, Vaşinqtondakı görüşdə Mərkəzi Asiyadan keçən Orta dəhliz layihəsinin perspektivi də müzakirə olunub:

“Region neft və qaz ehtiyatları ilə yanaşı, nadir torpaq metalları və digər minerallarla da zəngindir. ABŞ üçün bu resursları nəql etmək strateji əhəmiyyət kəsb edir. Məsələ burasıdır ki, Çin nadir torpaq metalları ixracına məhdudiyyətlər qoyduqdan sonra Vaşinqton-Pekin münasibətlərində yeni gərginlik yaranıb. Hazırda Çin bu bazarın 70 faizini hasilat, 90 faizini emal, 93 faizini isə maqnit istehsalında idarə edir. Öz növbəsində Mərkəzi Asiya ölkələri nadir torpaq metallarını ABŞ-a nəql etməyə hazırdılar. Vaşinqton eyni zamanda bölgədəki böyük volfram yataqlarına da maraq göstərir. Qazaxıstan Prezidenti Kasım-Jomart Tokayev isə bu metalları “yeni neft” adlandırıb. Qazaxıstan 20 milyon tondan çox yeni nadir torpaq ehtiyatı aşkar etdiyini açıqlayıb.

Elxan Şahinoğlu

Təsadüfi deyil ki, ABŞ-ın Astanadakı səfiri Culi Staftın sözlərinə görə, ölkəsinin ehiyac duyduğu nadir torpaq metallarının az qala yarısı çalışdığı ölkənin ərazisindədir. Bu arada, Özbəkistan prezidentinin 500 milyon dollarlıq nadir torpaq layihələri elan etməsi də diqqəti çəkib. Bu rəqəmlər təsdiqlənərsə, Özbəkistan bu sahədə Çin və Braziliyadan sonra üçüncü yeri tutacaq. Mərkəzi Asiya ölkələri Vaşinqtonla siyasi və iqtisadi əlaqələri gücləndirməklə Pekin və Moskvanın bölgəyə təsir imkanlarını azaltmağı planlaşdırırlar”.

E.Şahinoğlu qeyd edib ki, Vaşinqton Mərkəzi Asiya ölkələri ilə 5+1 formatını hələ 2015-ci ildə təsis edib:

“Ancaq format çərçivəsində hədəflər bu günə kimi tam müəyyənləşdirilməmişdi. Donald Tramp ikinci dəfə Ağ Evə qayıtdıqdan sonra formatı gücləndirməyə qərar verib. Bunun Cənubi Qafqaza, o cümlədən Azərbaycana da faydası olacaq. Vaşinqtonun Mərkəzi Asiyadan idxal etməyi planlaşdırdığı məhsullar məzh Azərbaycan üzərindən nəql olunacaq. Buna görə də Tramp administrasiyası üçün 5+1 formatında görüşdən əvvəl Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh sazişini paraflamaq və “Tramp yolu”nun anonsunu elan etmək vacib idi.

Aydındır ki, Moskva və Pekin Vaşinqtondakı sammiti və əldə olunan nəticələri analiz edəcəklər. Həmçinin müxtəlif vasitələrlə Vaşinqtonun planlarına mane olmağa da çalışacaqlar. Çin Mərkəzi Asiyanın resurslarına daha çox yiyələnmək üçün bölgə ölkələrinə əvvəlkidən daha münasib kreditlər təklif edəcək. Odur ki, ABŞ da region ölkələrinə yatırımları artırmağa məcburdur. Digər tərəfdən Avropa İttifaqı da Mərkəzi Asiyanın resurslarından faydalanmağa çalışır. Təsadüfi deyil ki, son illərdə İttifaq rəsmilərinin və birliyə daxil olan ölkə liderlərinin Mərkəzi Asiya dövlətlərinə səfərləri artıb”.

Turan Rzayev
Globalinfo.az