İLHAM ƏLİYEV: QƏLƏBƏ VƏ SÜLHÜN DÜŞÜNƏN LİDERİ Strateji elm və biliklə yazılan tarix

İlham Əliyevin liderliyi Azərbaycanın inkişaf yolunda dayanıqlı və qətiyyətli addımlar atmasının əsas təminatı kimi qalır

Professor, iqtisad elmləri doktoru (AR,TC, RF)

Müharibəni qazanan, döyüş başlamazdan əvvəl qazanandır

Müasir beynəlxalq münasibətlər sistemində dövlətlərin uğuru yalnız iqtisadi resurslar və hərbi güc ilə deyil, həm də strateji düşüncə və elmi yanaşma qabiliyyəti ilə müəyyən olunur. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin son illərdə əldə etdiyi siyasi, hərbi və diplomatik nailiyyətlər göstərir ki, milli maraqların qorunmasında əsas təminat məhz bu iki amilin — elm və biliyin — düzgün sintezindədir.

44 günlük Vətən müharibəsində qazanılan qələbə təsadüfi hərbi uğur deyildi. Bu, illərlə aparılan sistemli hazırlığın, beynəlxalq hüququn incəliklərinin dəqiq tətbiqinin, hərbi texnologiyaların optimal istifadəsinin və diplomatik masada sərt, amma rasional mövqenin nəticəsi idi. Sun Tzunun dediyi kimi, “Müharibəni qazanan, döyüş başlamazdan əvvəl qazanandır” — Azərbaycan rəhbərliyi də qələbəni məhz döyüş meydanına çıxmazdan əvvəl planlaşdırmışdı.

Strateji liderlik— zəfərin kompasıdır

Elmi tədqiqatlar göstərir ki, liderin özünə güvənməsi həm strateji qərarların dəqiqliyini artırır, həm də komandanın motivasiyasını yüksəldir. Sosial-psixoloji baxımdan, özünə inamlı lider çətin vəziyyətlərdə daha soyuqqanlı və düşünülmüş addımlar ata bilir, riskləri düzgün qiymətləndirərək, imkanları maksimum dərəcədə dəyərləndirir.

Xatırlayaq, 2008-ci ildə Gürcüstan prezidenti Mixeil Saakaşvili rus qoşunlarının Qori şəhərinə daxil olması zamanı əzələ zəifliyi və çaşqınlıq nümayiş etdirirdi – qalstukunu çeynəməsi isə onun psixoloji gərginliyinin açıq simvolu idi. Bu hadisə liderin özünə inamının, streslə mübarizədə zəifliyinin açıq göstəricisi kimi qəbul edildi və dövlətin mövqeyinə ciddi zərbə vurdu.

Əksinə, İlham Əliyev çətinliklər qarşısında soyuqqanlılığını qoruyaraq, bilik və strateji düşüncə ilə hərəkət etmiş, milli maraqları prioritet qoymuşdur. Onun qətiyyəti və özünə inamı komandanı ruhlandırmış, ordunun və xalqın həmrəyliyini təmin etmişdir. Bu nümunə göstərir ki, liderin uğuru yalnız resurslarla deyil, həm də psixoloji və strateji hazırlıqla bağlıdır.

Bu yanaşma həm idarəetmə elmləri, həm də beynəlxalq münasibətlər nəzəriyyəsində təsdiqlənir: liderin özünə inamı komanda effektivliyini artırır və uzunmüddətli uğurları təmin edir. İlham Əliyevin nümunəsi isə müasir dövrdə strateji liderlik anlayışının canlı təcəssümüdür.

Napoleon Bonapartın “Strateji elm — zəfərin kompasıdır” fikri bu kontekstdə Azərbaycanın siyasətinə tam uyğundur.

44 günlük Vətən müharibəsində qazanılan qələbə yalnız hərbi gücün deyil, həm də ədalət və hüquq prinsipinin zəfəri kimi

İlham Əliyev— məhz Qarabağ uğrunda savaşın haqq və hüquq müstəvisində olduğunu beynəlxalq aləmə inandıra bildi. O, təkcə hərbi sahədə deyil, diplomatik və hüquqi platformalarda da Azərbaycanın haqlı mövqeyini qətiyyətlə müdafiə etdi. Bu addım, həm Azərbaycan xalqının milli azadlıq və ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizəsinin beynəlxalq hüquq çərçivəsində haqlı olduğunu təsdiqlədi, həm də işğala son qoyulmasının zəruriliyini dünyaya çatdırdı.

Bu strategiya nəticəsində beynəlxalq ictimaiyyət münaqişənin ədalətli həllinə daha ciddi yanaşmağa başladı. İlham Əliyevin prinsipial mövqeyi və strateji zəkanı Azərbaycanın diplomatik arenada mövqeyini gücləndirdi, ölkənin hüquqi baxımdan haqlı olduğunu rəsmən təsdiqlətdi. Nəticədə, 44 günlük Vətən müharibəsində qazanılan qələbə yalnız hərbi gücün deyil, həm də ədalət və hüquq prinsipinin zəfəri kimi qəbul edildi.

Bu, həm də göstərdi ki, müasir münaqişələrdə güc və hüquq əl-ələ verərək uğur əldə olunur və İlham Əliyevin siyasəti məhz bu tarazlığı ustalıqla qurdu.

İlham Əliyev özü irəli gedirdi — həm siyasi, həm də strateji mənada. O, Azərbaycanı çətin və mürəkkəb şəraitdə məqsədyönlü şəkildə gələcəyə doğru aparırdı. Onun liderliyi təkcə qərar verməkdən ibarət deyildi, həm də nümunə göstərmək, inam yaratmaq və milləti irəli aparmaq idi.

Müharibə və sülh dönəmlərində İlham Əliyevin irəli atılan addımları, uzaqgörən strategiyası və qətiyyəti Azərbaycanı həm daxildə, həm də beynəlxalq arenada möhkəmləndirdi. O, daim ön sırada dayanaraq çətinlikləri qabaqladı, riskləri dəyərləndirdi və ölkənin milli maraqlarını ən yüksək səviyyədə qorudu.

Bu irəli yürüyüş yalnız bir şəxsiyyətin deyil, bütöv bir millətin gələcəyinə inamın təcəssümü oldu. İlham Əliyevin liderliyi Azərbaycanın inkişaf yolunda dayanıqlı və qətiyyətli addımlar atmasının əsas təminatı kimi qalır.

Müasir müharibələrdə mükəmməl planlaşdırma, çevik hərbi strategiya və maliyyə resursların səmərəli idarə olunması uğurun əsası kimi

Ermənistan 2016-cı ildən başlayaraq təxribatlara sistemli şəkildə əl atırdı və bölgədə gərginliyi artırırdı. Bu təxribatlar Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə, sülhə və sabitliyə ciddi təhlükə yaradırdı. İlham Əliyev isə düşmənin bu addımlarına qarşı soyuqqanlı və strateji cavablar verdi. O, kontratakadan məharətlə istifadə edərək, Azərbaycanın hərbi qüvvələrini ən optimal şəkildə yönləndirdi və düşmənin zəif nöqtələrini dəqiq hədəflədi.

Bu taktiki üstünlük sayəsində düşmən hər tərəfdən darmadağın edildi, onun müdafiə xətlərində ciddi sarsıntılar yarandı və planlaşdırılmış təxribatlar iflasa uğradı. Əliyevin rəhbərliyi altında aparılan hərbi əməliyyatlar yalnız fiziki məğlubiyyət deyil, həm də düşmənin mənəvi və strateji zərbəsi oldu.

Müharibələrdə təbii olaraq panika və çaşqınlıq yaşanır, amma İlham Əliyev bu mənada misilsiz nümunə göstərdi — o, orduda və cəmiyyət arasında panikaya bir saniyə belə imkan vermədi. Onun liderliyi altında komandirlər və əsgərlər tam informasiya təminatı ilə təmin edildi, hər kəs konkret tapşırıqlarını dəqiq bilirdi və əminliklə hərəkət edirdi. Bu sistemli və nizamlı yanaşma düşmənin hətta bir dəfə belə belə bir sənədi ələ keçirməsinə imkan vermədi.

Əksinə, Ermənistan tərəfi ilk gündən panikaya düşdü, rəhbərliyində qarışıqlıq, məlumat çatışmazlığı və koordinasiya problemləri baş qaldırdı. Bu daxili xaos və etibarsızlıq düşmənin döyüş qabiliyyətini ciddi şəkildə zəiflətdi və Azərbaycan ordusunun irəliləməsini asanlaşdırdı.

İlham Əliyevin soyuqqanlılığı və mükəmməl idarəetmə bacarığı sayəsində, Azərbaycan tərəfi həm strateji, həm taktiki üstünlüyü ələ aldı və müharibənin gedişində daim təşəbbüsü əlində saxladı. Bu, yalnız hərbi üstünlük deyil, həm də psixoloji döyüşün qələbəsi idi. Ermənistanın panikası, Azərbaycan tərəfinin isə qətiyyətli və nizamlı hərəkəti bu fərqi daha da açıq şəkildə ortaya qoydu.

Bundan başqa, İkinci Qarabağ müharibəsində Azərbaycan əsgəri heç vaxt korluq və maddi təminatsızlıqla üzləşmədi. Bu, İlham Əliyevin uzaqgörən və dəqiq maliyyə planlamasının nəticəsi idi. O, müharibədən öncə ordu üçün zəruri silah-sursatın, texnikanın və logistik dəstəyin təmin olunması üçün ciddi resursları vaxtında cəmlədi. Dövlət büdcəsində müdafiə xərclərinə ayrılan vəsait həm kadr hazırlığına, həm də müasir hərbi texnologiyaların alınmasına yönəldildi. Eyni zamanda, döyüş zamanı logistika zənciri fasiləsiz işləyərək, ön cəbhədəki hərbçilərin ehtiyaclarını qısa zamanda təmin etdi. Bu maddi təminatın gücü əsgərlərin yüksək döyüş ruhu və fiziki gücü ilə birləşərək, qələbənin mühüm əsasını yaratdı. İlham Əliyevin strateji planlaması həm hərbi, həm də iqtisadi baxımdan Azərbaycan ordusunun gücünü artırdı və heç bir Azərbaycan əsgərinin ehtiyacının gözardı edilməməsini təmin etdi.

Beləliklə, müasir müharibələrdə yalnız taktiki və strateji biliklər deyil, həm də maliyyə dəstəyi və resursların səmərəli idarə olunması uğurun təməlində dayanır. Azərbaycanın bu sahədə əldə etdiyi uğur, İlham Əliyevin bütün prosesləri kompleks və sistemli idarəetmə qabiliyyətinin bariz nümunəsidir.

Bu nümunə göstərir ki, qətiyyətli liderlik, mükəmməl planlaşdırma və çevik hərbi strategiya müasir müharibələrdə uğurun əsas amilləridir. İlham Əliyevin idarəçiliyi Azərbaycanın regional mövqeyini möhkəmləndirərək, uzun müddətli sülh və sabitliyin təminatına xidmət etdi.

Sülh imzalanmasının uğurları

Vaşinqtonda imzalanan sülh sənədi isə bu strateji yanaşmanın davamıdır. Burada məqsəd yalnız hərbi üstünlüyü qorumaq deyil, həm də regionda uzunmüddətli iqtisadi sabitlik və geosiyasi balans yaratmaqdır.

2025-ci ilin 8 avqust tarixində Ağ Evdə keçirilən mərasimdə ABŞ prezidenti Donald Trump, Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev və Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan sülh sazişini imzaladılar. Bu sənəd Ermənistan və Azərbaycan arasında 37 illik münaqişəni bitirməyi hədəfləyir. Saziş Azərbaycanın əsas hissəsi ilə Naxçıvan arasındakı maneəsiz nəqliyyat koridorunu yaradır. Bu dəhliz vasitəsilə Avropa və Cənubi Qafqaz arasında yeni tranzit əlaqələri təmin ediləcək. Eyni zamanda yeni nəqliyyat və enerji imkanları regionda yenidənqurma və inteqrasiya üçün zəmin yaradacaq. Bu, Azərbaycanın tranzit ölkə statusunu möhkəmləndirir. Dəhliz vasitəsilə Türkiyə–Azərbaycan–Mərkəzi Asiya–Çin marşrutu güclənir, həm Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu, həm də Orta Dəhliz ilə inteqrasiya artır. Beynəlxalq tranzit rüsumları, logistika xidmətləri və yeni liman bağlantıları dövlət büdcəsinə əlavə gəlir gətirəcək. Zəngəzur dəhlizi ilə Naxçıvan blokadası aradan qaldırılır, bu da yerli iqtisadi potensialı artırır və regionu Azərbaycanın iqtisadi sisteminə sıx inteqrasiya edir

ABŞ-ın bu prosesi vasitəçilik etməsi beynəlxalq reallıqda Azərbaycanın sülh gündəliyinin tanınmasına səbəb oldu. 1992-ci ildən bloklanan 907-ci düzəlişin dayandırılması isə strateji tərəfdaşlığa yeni imkanlar açdı.ABŞ-ın Azərbaycana tətbiq etdiyi məhdudiyyətlərin ləğvi, ABŞ dövlət maliyyələşdirməli layihələrdə Azərbaycan şirkətlərinin iştirakını mümkün edir. ABŞ-ın OPIC (Overseas Private Investment Corporation) və EXIM Bank kimi institutlarının Azərbaycanda fəaliyyətinə geniş yol açılır.Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda kənd təsərrüfatı, bərpa olunan enerji (su, günəş, külək) və turizm layihələri üçün xarici investorların iştirakı gözlənilir.Bakı–Vaşinqton xəttindəki yaxınlaşma Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyi üzrə beynəlxalq danışıqlarda mövqeyini gücləndirir. Sülh və sabitlik reytinq agentliklərinin Azərbaycanın kredit balını artırmasına yol aça bilir. Zəngəzur dəhlizi ilə Azərbaycan–Türkiyə–Mərkəzi Asiya–Çin marşrutları arasında daha effektiv əlaqələr qurulacaq. Bu, logistika xərclərini azaltmaqla yanaşı, daşınma müddətlərini də qısaldır.

Qələbədən Sülhə – Diplomat-Lider

İlham Əliyev 44 günlük müharibəni yalnız qələbə kimi deyil, həm də davamlı sülhün bünövrəsi kimi istifadə etdi. Vaşinqton səfərində onun sülh gündəliyinin ABŞ tərəfindən tanınması, Zəngəzur dəhlizinin hüquqi etibarı və strateji əməkdaşlıq mexanizmlərinin yaradılması kimi addımları Azərbaycanın mövqeyini beynəlxalq səviyyədə gücləndirdi. Bu gedişlər, hərbi qələbənin sonra sülhə çevrilməsi istiqamətində həm daxili, həm də xarici siyasətdə skilful diplomatik fəaliyyətin qabaqcıl nümunəsidir.

Azərbaycan modeli göstərdi ki, XXI əsrdə dövlət rəhbərinin gücü yalnız ordunun sayında və ya büdcənin həcminə görə ölçülmür. Əsl güc — biliyi əməli strategiyaya çevirmək, elmi yanaşmanı milli siyasətə tətbiq etmək və dəyişən beynəlxalq şərtlərdə doğru istiqaməti tapmaq bacarığıdır. Bu, həm müharibədə, həm də sülh prosesində qələbənin əsas təminatıdır.