“İlin yarısını işləyib, yarısını iş axtaran insanlar necə olacaq?” İQTİSADÇI

"Azərbaycanda əhalinin azı 95 faizi icbari tibbi sığorta ilə tam əhatə olunacaq".

“AzPolitika” xəbər verir ki, bunu maliyyə naziri Sahil Babayev Milli Məclisin dekabrın 2-də keçirilən plenar iclasında "2026-cı il dövlət büdcəsi haqqında" qanun layihəsinin ikinci oxunuşda müzakirəsində bildirib.

Nazirin sözlərinə görə, dəyişikliklər cəmiyyətə yanlış təqdim edilir: "Biz göstəririk ki, bəlli bir kateqoriya insanların hamısı - uşaqlar, pensiyaçılar, əlilliyi olan insanlar, əmək qabiliyyətsiz şəxslər, işsizlər dövlətin hesabına sığortalanacaq. Nəyə görə bu, tam əksinə qeyd olunur ki, işsizlər sığortalanmayacaq?"

Onun vurğulamasına görə, əlavə olaraq təqribən 2 milyon insan da muzdlu əmək müqaviləsi ilə çalışır, onların da sığortasını əmək müqaviləsinin şərtlərinə uyğun olaraq işçi və işəgötürən qarşılayır: "Yəni, minimum əhalinin 95 faizi sığorta zərfi ilə tam şəkildə əhatə olunacaq".

İqtisadçı Rövşən Ağayev ”Facebook”da yazır ki, maliyyə nazirinin dediklərindən ölkədə təxminən 500 min nəfərin icbari tibbi sığortanı özü ödəməli olacağı məlum olur: “Nazirin dediyinə görə, 2026-cı ildə dövlət büdcəsindən ayrılacaq 900 milyon manat 7,3-7,5 milyon manat insanı əhatə edəcək. O bura kimləri daxil edir?

Pensiyaçılar. Hazırda ölkədə pensiyaçlların sayı 1,1 milyon nəfərdir. Əlilliyə görə pensiya alanları aşağıda ayrıca sayacağıq deyə bu kateqoriyadan kənar pensiya alanların sayını ayrıca götürək - təxminən 850 min nəfər. Bunun üzərinə pensiya hüququ olmadığı üçün ahıllıq müavinəti alan 150 min nəfərdən artıq şəxsi gəlsək, şərti olaraq pensiyaçı sayını 1 milyon nəfər götürmək mümkündür.

Əlilliyi olan şəxslər. Hazırda bu kateqoriyadan olan insanların sayı 500 min nəfərə yaxındır. Bura həm pensiya hüququ olan və pensiya alan, həm də pensiya hüququ olmadıqları üçün sosial müavinət alan şəxslər daxildir. Eyni zamanda, aşağıda uşaqların sayında təkrar hesablama olmasın deyə onu da qeyd edim ki, əlilliyə görə pensiya alan şəxslərin 42 min nəfəri 18 yaşadək uşaqlardır.

18 yaşadək uşaqlar. Fiziki məhdudiyyətli uşaqlar nəzərə alınmadan (yuxarıda sayıldığı üçün) 18 yaşadək uşaqların sayı təxminən 2,6 milyon nəfərdir.

İşsizlər. Rəsmi məlumata görə dövlət məşğulluq orqanlarında rəsmi qeydiyyatı olan işsizlərin sayı 220 min nəfərə yaxındır.

Dövlətdən müavinət alan yoxsul vətəndaşlar. Bu kateqoriyadan olan şəxslərin sayı 330 min nəfərə yaxındır”.

İqtisadçı bildirir ki, qeyd etdiyi əhali qrupları məhz bu gün nazirin sadaladığı kateqoriyalardır və rəsmi mənbələr onların sayının maksimum 4,7 milyon nəfər ola biləcəyini göstərir. Amma nazir 7.3-7,5 milyon nəfər olduqlarını deyir. “Hərçənd bu müzakirələrə son qoymaq üçün rəsmi qaydada dövlətin subsidiyalaşdıracağı əhali qrupları üzrə potensial say göstərilməklə siyahı açıqlamaq da mümkün idi”, - o əlavə edir.

İkincisi, nazir deyir ki, 2 milyon nəfər muzdlu əmək müqaviləsi əsasında çalışır. Halbuki rəsmi statistika onların sayının 1,8 milyon nəfərdən də az olduğunu göstərir: “Yerdə qalır sahibkarlıq subyektərinin sayı. Bu qrup say baxımından ən mübahisəli qrupdur. Çünki vergi orqanlarının da müntəzəm açıqlamalarından görünür ki, rəsmi qeydiyyatda olan biznes subyektlərinin daima ən yaxşı halda yarısı aktiv, yəni real fəaliyyəti olan sahibkarlar olur. Məsələn, hazırda 1,5 milyondan artıq subyektdən 800 mini aktiv hesab edilir. Aktiv olmayan, davamlı tibbi sığorta ödəməyənlər necə olacaq? Məsələn, bir fərdi sahibkar il ərzində sığorta ödəmir, amma vergiyə boş hesabat təqdim elədiyi üçün aktiv ödəyici sayılır? Bunları necə sayacaqlar?”

İqtisadçı sual edir: beləliklə, muzdlu işçilərin sayı və aktiv ödəyicilərlər dövlətin subsidiyalaşdıracağı əhali qrupları nəzərə alındıqda maksimum 7,3 milyon nəfər insandan söhbət gedirsə, o zaman 3 milyon nəfərə yaxın insan hansı qrupa aid olur?

“Azərbaycanda məşğulluq statistikası ən azı 2,5 milyon nəfər şəxsin qeyri-formal məşğul olduğunu aşkar göstərir. Bunu görmək çətin deyil ki? Üstəgəl, 2 milyon nəfər artıq qeyri-iqtisadi fəal içərisindəki 1 mln. nəfərə yaxın əmək qabiliyyətli yaşda işləmək qabiliyyəti olanların sayı da aydın görünən statistikadır. Təkcə bu 2 statistika 95 yox, hətta 80%-i belə imkansız edir. Nazir bir daha vurğulayıb ki, qeyri-rəsmi çalışanlardan sığorta haqqı alınacaq, ödənmədiyi halda 10% cərimə olunacaq.

Amma aydın olmur ki, təsadüfi gəlirləri olan, mövsümi və təsadüfi işlər səbəbindən davamlı iş olmayan, ilin yarısını işləyib, yarısını iş axtaran insanlar necə olacaq? Axı bu adamların hər ay gəliri yoxdur ki, hər ay sığorta ödəsin”.

“AzPolitika.info”