İnsanların kitab oxumamağı məni heç vaxt narahat etməyib Ulucay Akif

Kulis.az Ulucay Akifin yeni yazısını təqdim edir.

İnsanların kitab oxumamağı məni heç vaxt narahat etməyib. Hətta bilirəm ki, bu, təkcə Azərbaycana xas tendensiya deyil, bütün dünyada kitab, ədəbiyyat, sənət bir qədər arxaya çəkilib. Ədəbiyyat, sənət dənizin sularının dönəm-dönəm qabağa gəlib sonra geri çəkilməyi kimi bu qabarmaları yaşayır. Qorxulu heç nə yoxdur burda.

“Kitab zamanı bitdi”, “Kitablar tarixə qovuşacaq” kimi fikirlər də məni heç vaxt ürkütməyib.

PDF kitablar, audiokitablar, daha nələr-nələr... heç biri əsl kitabı əvəzləmədi. Əvəzləyə bilməyəcək də.

İnsanlar həmişə özüylə təkbətək qalmaq istəyəndə, özünü axtaranda mütləq əlinə bir kitab alıb səhifələyəcək və bu fani yer üzündə bircə adam belə kitab oxusa, deməli, kitab yaşayacaq.

Hə, bu səbəbdən kitab oxuyanların azalmağı məni narahat etmir. Məni başqa məsələ narahat edir.

Məni kitab oxumayan adamların kitabdan, ədəbiyyatdan danışmağı narahat edir.

Ölkədə hamının kitab haqqında, ədəbiyyat haqqında fikri var.

Bizim adamlar kitab oxumasalar da yazıçının, ədəbiyyatın necəliyi haqqında fikir bildirirlər.

Məsələn, ömründə heç vaxt bədii əsər oxumayan, uzağı, hansısa detektiv romanı, ya özünüinkişaf, motivasiya kitabını vərəqləmiş birinə “Roman (hekayə, şeir) necə olmalıdır?” sualını versən uzun-uzadı danışacaq, hökmlər verəcək, iradlar tutacaq, tənqidlər bildirəcək.

Düzü, təkcə ədəbiyyata yox, hər şeyə qarşı beləyik. Bilmədiyimiz, başımız çıxmayan şeylər haqqında ağızdolusu danışmaqda heç kim əlimizə su tökə bilməz.

Məsələn, əlimə mikrofon alıb şəhərin ən elit yerlərində adamların canına düşsəm, soruşsam ki, Nizami Gəncəvi necə şairdir? Şübhəsiz, hamı, Nizamini oxuyan da, oxumayan da, adını sadəcə məktəb dərsliklərindən əzbərləmiş adamlar da yekdilliklə deyəcək: “Nizami Gəncəvi Azərbaycanın ən dahi şairlərindən biridir”.

Növbəti sualda “Nizami Gəncəvi niyə dahidir?” soruşsam, səssizlik çökəcək.

Deməli, biz Nizaminin də, Füzulinin də, digər dahi adlandırdığımız yazıçıların dahiliyini özümüz dərk etməmişik, kimdənsə eşitmişik, əzbərləmişik, yəni bu qənaətimiz də qulaqdandolmadır.

Eyni sorğunu bütün dahi adlandırdığımız yazıçı və şairlərimizə tətbiq edə bilərik. Nəticə dəyişməyəcək.

Məni narahat edən məsələ budur: adamların bilmədiyi mövzularda danışmağı.

Ağzının, sözünün üstündən vuranda da olursan pis, kobud, yekəxana.

Müasir yazıçılarımıza, gənc yazıçılara qarşı münasibəti görürəm. Oxuduğu ən sonuncu kitab “Təbiətşünaslıq”, “Əlifba”, “Ata yurdu” olanlar da nəsə deyir yazıçıların yazdıqları haqqında.

Şəxsən mən hekayələrim, şeirlərim, yazdıqlarım haqqında deyilən heç bir tərif və tənqidi qəbul etmirəm. Barmaqsayı adamlar var ki, onların fikirlərinə əhəmiyyət verirəm.

Nə yalan deyim, heç özüm də gecə-gündüz kitab oxuyan adam deyiləm, son illərdə isə xüsusilə azalıb kitab oxumağım. Düzdü, işim elə ədəbiyyat oxumaqdır, bütün günü oxuyuram yaxşı, pis mətnləri, amma bu oxumaqla o oxumaq arasında dağlar qədər fərq var. Biri oxumaqdı, biri mütaliə... Dağlar qədər fərqin arasında çox incə xətt var.

Yazıçı üçün mütaliənin nə qədər vacib olub-olmamağı isə başqa məsələdir, buna aid də ayrıca yazaram.

Bu yazıda demək istədiyim isə bəllidir: ədəbiyyat haqqında ancaq və ancaq ədəbiyyat oxuyanlar fikir bildirsin, yazsın. Ədəbiyyat oxumayanlar isə səmimiyyətlə “Vallah, mənim ədəbiyyatla aram yoxdu” deyib fikir bildirməkdən boyun qaçırsın, heç kim inciməyəcək.