Kaliforniyada dağların altında yer qabığı laylanır: Alimlər səbəbini açıqladı

ABŞ-ın Kaliforniya ştatında yerləşən Syerra-Nevada dağlarının altında yer qabığının laylanması baş verir. Lakin bu, təhlükəli bir proses hesab edilmir. Alimlər ehtimal edirlər ki, bu, məhz qitələrin yaranmasına səbəb olan təbii geoloji proseslərdən biridir. 

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu barədə "Live Science" məlumat yayıb.

Məlumata görə, kontinental qabıq okean qabığına nisbətən daha yüksəkdə yerləşir və daha uzun müddət qorunub saxlanır, çünki o, daha az sıxlığa malikdir. Laylanma prosesi zamanı yer qabığının daha yüngül materialları ağır olanlardan ayrılır və məhz bu proses qitələrin formalaşmasına səbəb olur.

Yeni araşdırmalar göstərir ki, bu fenomen hazırda Syerra-Nevadanın altında baş verir. Dağ silsiləsinin cənub hissəsində yer qabığının üst qatını və mantiyanın bir hissəsini təşkil edən litosfer artıq ayrılaraq dərin mantiyaya doğru batıb. Mərkəzi hissədə isə litosfer laylanmağa davam edir, lakin proses hələ şimal bölgələrə çatmayıb.

Kolorado Universitetinin geoloqu Vera Şulte-Pelkum bu haqda belə deyib: "Siz dağlarda dayanıb balıq tuta bilərsiniz, amma xəbəriniz olmadan ayaqlarınızın altında nəhəng bir geoloji qat laylanmağa davam edir".

Yer səthində bu prosesin baş verdiyini göstərən heç bir əlamət yoxdur. Lakin alimlər əvvəllər burada qeyri-adi dərin zəlzələlər müşahidə ediblər. Belə ki, 1,9-3,2 bal gücündə olan bu yeraltı təkanlar 40 kilometrdən çox dərinlikdə baş verib. Şulte-Pelkum bildirir ki, adətən bu dərinlikdəki süxurlar isti və yüksək təzyiq altında olduqları üçün deformasiyaya uğrayır, lakin qırılıb seysmik dalğalar yaratmırlar.

Şulte-Pelkum və San-Dieqo Kaliforniya Universitetinin seysmoloqu Debora Kilb bölgədə 1985-2023-cü illər arasında qeydə alınmış zəlzələlərin məlumatlarını araşdırıblar. Nəticədə, 40-70 km dərinlikdə süxurların yer qabığından ayrıldığı bir geoloji qat müəyyən edilib. Syerra-Nevadanın cənub hissəsində, Sequoia Milli Parkı yaxınlığında bu qat artıq yox olub, şimal hissədə, Tahoe gölü ətrafında isə hələ də yerində qalır. Ancaq mərkəzi hissədə, Yosemite Milli Parkının altında bu qat aktiv şəkildə mantiyaya doğru batır.

Alimlərin fikrincə, bu laylanma prosesi Syerra-Nevadanın cənubunda 3-4 milyon il əvvəl baş verib və hələ də davam edir. Dekabr ayında Geophysical Research Letters jurnalında dərc olunan araşdırmada bildirilib ki, bu proses Yeni Zelandiya, Türkiyənin Anadolu platosu və Şərqi Avropadakı Karpat dağları da daxil olmaqla dünyanın müxtəlif yerlərində də baş verə bilər.

"Biz bu fenomenin daha əvvəl baş verdiyi ehtimal olunan digər bölgələrdə də tədqiqatlar aparmaq istəyirik", deyə Şulte-Pelkum bildirib.

Aydın