Sakit Okean altında Yer qabığı parçalanır: Alimlər çaşqın vəziyyətdədir

Vankuver adası yaxınlığında Sakit Okeanda geoloqları şoka salan bir proses aşkar edilib: okean qabığının bir hissəsi yavaş-yavaş dağılır və Şimali Amerika plitəsinin altında parçalanır. Seysmik tədqiqatlar sayəsində qeydə alınmış böyük çatlar və dərin fissuralar ilk dəfə birbaşa sübut göstərir ki, subduksiya zonaları faktiki olaraq "ölə bilər” – ani deyil, hissə-hissə.

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu barədə "Daily Galaxy" yazıb.

2021-ci ildə CASIE21 ekspedisiyası zamanı Luiziana Ştat Universitetindən Brandon Şakın rəhbərliyi altında komanda Kaskadiya subduksiya zonasını araşdırdı – bu, Xuan-de-Fuka və Eksplorer plitələrinin Şimali Amerikanın altına batdığı yerdir. Sismik dalğalar və 15 km-lik sualtı sensor şəbəkəsi istifadə edilərək alimlər əvvəllər qeydə alınmamış şeyi gördülər: təxminən 75 km uzunluğunda nəhəng çat, Eksplorer plitəsini demək olar ki, yarır.

Bəzi hissələrdə plitənin bir hissəsi artıq 5 km enib, bəzi yerlərdə isə seysmik fəaliyyət tamamilə dayanıbdır – bu, plitə parçalarının artıq ayrıldığını və subduksiyaya qatılmadığını göstərir.

"Science Advances" jurnalında dərc olunan tədqiqat təsdiqləyib: subduksiya zonaları birdən-birə fəlakətli partlayışla məhv olmur. Onlar mərhələli şəkildə "ölür” – hissə-hissə, mikrolitlər əmələ gətirərək, hər biri öz mini-tektonik sərhədini yaradır.

Bu mərhələli dağılma, uzun müddət geoloji fenomen hesab edilən aşağı Kaliforniya sahillərindəki plitə parçalarını izah etməyə kömək edir.

Kəşf bölgədə ani zəlzələlərin riskini artırmasa da, gələcək seysmik fəaliyyətin modelləşdirilməsini tamamilə dəyişə bilər. Kaskadiya dünyanın ən təhlükəli subduksiya zonalarından biridir və meqa-zəlzələlər və tsunami yarada bilər. Mikrolitlərin enerjinin ötürülməsinə necə təsir etdiyini anlamaq potensial fəlakətlərin dəqiq proqnozlaşdırılmasına kömək edəcək.

Qlobal miqyasda plitənin dağılması Yer qabığını demək olar ki, yenidən formalaşdırır. "Plitə pəncərələri” – litofosferdə boşluqlar əmələ gəldikdə – man­tiyanın isti materialı yuxarı çıxa bilər və yeni zonalarda vulkanizmi işə sala bilər.

Aydın