Kirayə üsulu ilə mənzillərin satılması ilə bağlı hara müraciət edək? EKSPERT AÇIQLADI

“Kirayə üsulu ilə mənzillərin satılması prosedurlarında vətəndaş Elektron İpoteka və Kredit Zəmanət sisteminə müraciət etməlidir”. Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında Azərbaycan Qiymətləndiricilər Cəmiyyətinin (AQC) sədri, iqtisadçı ekspert Vüqar Oruc deyib.

Vüqar Oruc sözlərinə belə davam edib: “Elektron hökumət portalına inteqrasiya olunmuş Elekrton İpoteka və Kredit Zəmanət sisteminə müraciət etməlidir. Həmçinin, öz ailə tərkibi ilə bağlı tələblərə cavab verməlidir. Bunlar hansılardır? İlkin qiymətləndirmə üçün qarşı tərəfin nə dərəcədə kirayə mənzil əldə edib-etməməsinə qərar vermək üçün istifadə olunur. Yəni, həmin suallar müsbət cavablandırıldıqda, müraciət qəbul olunur və satış öhdəliyi ilə Elektron İpoteka və Kredit Zəmanət sistemində vətəndaşla müqavilə bağlanılır. Müqavilə bağlanana qədər ilkin qiymətləndirilmə aparılır.

İlkin qiymətləndirmə kriteriyaları:

1.Azərbaycan Respublikası vətəndaşı olması;
2. Məhkumluğun olub-olmaması ilə bağlı arayışın təqdim edilməsi;
3. ⁠Müraciət anına öhdəliklərin olub-olmaması ilə bağlı məlumat
4. ⁠Müraciət edən şəxsin yaşı 60-dan artıq olmaması;

Müqavilədə göstərilən müddətlə muraciət edən şəxsin yaşının cəmi 70-dən artıq olmamalıdır. Bu müqavilə əsasında şəxsin ödəniş üçün ömür vaxtının yetərli olması ilə bağlı faktordur.

Ölkədə bütün vətəndaşlara ömür müddəti tədbiq olunur. Bundan əlavə, sənədlə rəsmi qayda da təsdiqlənmiş gəlirlərə malik olması. Bu problemlər və yuxarda qeyd olunmuş ilkin qiymətləndirmə də hər hansı bir problem meydana çıxırsa, o zaman müqavilənin bağlanmasına imtina olunur.

Sonra bu ilkin qiymətləndirmədə müraciət edən şəxsin və ailə üzvlərinin verilən suallara cavab verib-vermədiyi müəyyənləşdirilir. Onların ilk növbədə probleminin krediti olmaması, ödəniş qabiliyyətinin olması müəyyən olunur. Müraciətlərə baxılma aşağıdakı formalar əsasında həyata keçirilir.

İlk olaraq müraciət edildikdən sonra görüş keçirilir. Müraciət edən şəxslə və əgər onunla bərabər hansısa ailə üzvü də müraciət edibsə, yəni birgə müraciətdirsə, həmin şəxslərin birgə görüşü keçirilir. Müvafiq orqanın nümayəndəsi ilə həmin görüşdə kredit tarixçəsi, kredit tarixçəsində hər hansı problemin olub-olmaması, gəlirləri barəsində məlumatlar təqdim olunur. Lazım olan sənədlər, yəni hüquqi sənədlər, müvafiq qarşı tərəfə təqdim olunur. Həmin görüş növbəli şəkildə həyata keçirilir. Yəni sistem üzrə kim ilk müraciət edibsə, məhz həmin şəxs görüşə dəvət olunur. Bu sıralama bütün prosedur hallarda gözlənilir.

Mütəxəssislər tərəfindən ikinci mərhələ kredit tarixçəsinin təhlilidir. Yəni əvvəllər olan kreditlər, onların verilməsi, ödənişlərin gecikib-gecikməməsi və təbii ki, son 24 ay və yaxud da 60 gün müddətində gecikdirilmiş kreditin olub-olmaması müəyyən olunur. Gəlirlərlə bağlı dəqiq, səhih məlumatlar əldə edilir. Məsələn, əgər sahibkardırsa, sahibkar son 12 ay müddətində fəaliyyəti ilə bağlı rəsmi məlumat verir. İş yerindən arayışlar və sistemdən çıxarışlar təqdim olunur ki, həmin şəxsin gəlirləri barədə qarşı tərəfdə təsəvvür yaransın.

Son 12 ay ərzində və 90 gündən çox gecikdirilmiş öhdəliyi olduqda, kredit tarixçəsi müştərinin mənfi kimi qiymətləndirilir. Bir çox hallarda həmin şəxsə müqavilə bağlanmasından imtina olunur. Gəlirlərlə bağlı məlumata eynilə İpoteka və Kredit Zəmanət Fonduna müraciət edən şəxslərə tətbiq olunan öhdəliklər burada da öz əksini tapır.

Mənzil kirayəsində yenə də sahibkarlıq fəaliyyəti varsa son 12 ay müddətində sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olduğu barədə məlumat təsdiqlənməlidir. Pensiyalar, sosial müavinətlər, alimentlər və s. digər gəlirlər bu rəsmi gəlirlərə aid edilir. Bu barədə məlumatlar təqdim olunmalıdır, sistemdən çıxarışlar verilməlidir və vətəndaşın həm Azərbaycan Respublikasında əldə edilən, həm də ölkə hüdudlarından kənardakı mənbələrdən əldə etdikləri gəlirlər bu prosesdə nəzərə alınır. Əsas amil vətəndaşın mövcud orta aylıq gəlirinin kirayə məbləğini ödəmək üçün yetərli olmasıdır. Yəni həmin məbləğdən müəyyən ödənişlər və müəyyən öhdəliklər çıxılır. Məsələn, ailə üzvləri varsa ailə üzvlərinin minimal xərcləri öz əksini tapır. Təqribən yaşayış minumum qədər 190 manat dəyərindədirsə, o qədər məbləğ çıxılır. Yerdə qalan məbləğ kifayət edirsə ki, ərizəçi kirayə müqaviləsini ödəsin o zaman bu məsələyə müsbət yanaşılır və daha bir mərhələdən keçmiş hesab olunur. Bütün mərhələlərdən keçəndən sonra fondun səlahiyyətli nümayəndəsi ilə kirayə üçün müraciət edən mənzil alqı-satqısına müraciət edən şəxs arasında notarial qaydada müqavilə rəsmiləşdirilir. Burada bir şərt var ki, son 12 ayın kirayə ödənişi 12 misli ilkin ödəniş kimi ərizəçidən qəbul edilir. Əgər əlavə ödənişlərdə edirsə bu 12 mislindən əlavə o zaman yerin və mənzilin, yaşayış sahəsinin seçilməsində daha fərqli və qiyməti yüksək olan variantların seçilməsi üçün şərait yaradılır”.

Ayşən Vəli