Konstitusiya təkcə hüquqi sənəd deyil, həm də dövlətin mənəvi sütunudur

Azərbaycan dövlətçiliyinin bərpası və möhkəmlənməsi tarixində Ümummilli Lider Heydər Əliyevin adı əbədi iz buraxmış, onun uzaqgörən siyasəti, dövlət quruculuğu sahəsində həyata keçirdiyi islahatlar xalqımızın taleyində dönüş nöqtəsi olmuşdur. Müstəqil Azərbaycanın hüquqi-siyasi dayaqlarının əsasını təşkil edən ən mühüm sənəd – Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası da məhz Heydər Əliyev dühasının, dövlətçilik düşüncəsinin və milli iradəsinin təntənəsi kimi tarixə yazılmışdır.
XX əsrin sonlarında Azərbaycan dərin siyasi, iqtisadi və sosial böhran içərisində idi. Müstəqillik əldə olunsa da, dövlətin idarəçilik mexanizmləri dağılmış, hüquqi sistem tamamilə iflic vəziyyətinə düşmüş, vətəndaşların hüquq və azadlıqları təmin olunmamışdı. Belə bir çətin və məsuliyyətli dövrdə xalqın təkidli tələbi ilə Heydər Əliyevin yenidən hakimiyyətə qayıdışı Azərbaycanı parçalanmadan, vətəndaş müharibəsindən və dövlətin dağılmasından xilas etdi. O, ilk növbədə qanunçuluğun bərpasını, dövlət institutlarının möhkəmləndirilməsini və hüquqi dövlətin qurulmasını əsas hədəf kimi müəyyənləşdirdi.
Heydər Əliyev dərk edirdi ki, müstəqil dövlətin dayaqları yalnız və yalnız möhkəm hüquqi əsas üzərində qurulmalıdır. Dövlətin sabit inkişafı üçün mükəmməl, milli maraqlara və beynəlxalq hüquq prinsiplərinə uyğun əsas qanunun – Konstitusiyanın qəbulu vacib idi. Məhz onun təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə Konstitusiya Komissiyası yaradıldı, ölkə tarixində ilk dəfə olaraq xalqın iradəsini ifadə edən ali hüquqi sənədin hazırlanması prosesi başlandı. Heydər Əliyev bu prosesi şəxsən nəzarətdə saxlayır, hər bir maddənin elmi, hüquqi və ictimai əsaslarını dərindən təhlil edirdi.
1995-ci il noyabrın 12-də ümumxalq səsverməsi – referendum yolu ilə müstəqil Azərbaycanın ilk Konstitusiyası qəbul olundu. Bu tarixi hadisə Azərbaycan dövlətçiliyinin hüquqi əsaslarının formalaşmasında yeni mərhələ açdı. Konstitusiya ölkədə demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət quruluşunun təməl prinsiplərini müəyyənləşdirdi, insan hüquq və azadlıqlarının ali dəyər kimi qorunmasını təmin etdi. Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə hazırlanmış bu sənəd milli ideologiyamızın və dövlətçilik fəlsəfəmizin parlaq ifadəsinə çevrildi.
Azərbaycan Konstitusiyası öz mahiyyəti etibarilə xalqın suveren iradəsini, dövlət müstəqilliyinin dönməzliyini və insan hüquqlarının toxunulmazlığını təsbit edən sənəddir. Onun preambulasında qeyd olunduğu kimi, Azərbaycan xalqı “öz suveren hüququndan istifadə edərək” dövlətin hüquqi, demokratik və sosial əsaslarını müəyyən etmişdir. Bu, Ümummilli Liderin iradəsi ilə formalaşan milli dövlətçilik konsepsiyasının nəticəsi idi. Heydər Əliyev daim vurğulayırdı ki, qanunun aliliyi, hüququn üstünlüyü və ədalət prinsipi olmadan heç bir cəmiyyət inkişaf edə bilməz.
Konstitusiya təkcə hüquqi sənəd deyil, həm də dövlətin mənəvi sütunudur. Heydər Əliyevin uzaqgörənliyi sayəsində bu sənəd milli dəyərlərlə müasir dövlətçilik prinsiplərini birləşdirdi. O, hər bir vətəndaşın hüquq və azadlıqlarını qorumaqla yanaşı, dövlətin bütövlüyünü, suverenliyini və milli maraqlarını da təmin edir. Heydər Əliyevin dövlətçilik fəlsəfəsində Konstitusiya həm də milli birliyin, siyasi sabitliyin və vətəndaş həmrəyliyinin təminatçısı idi.
Bu gün Azərbaycan dövləti inkişaf etdikcə, Konstitusiyanın Heydər Əliyev ideyalarına əsaslanan prinsipləri öz aktuallığını qorumaqda davam edir. Onun siyasi varisi Prezident İlham Əliyev dəfələrlə vurğulamışdır ki, “Azərbaycan Konstitusiyası xalqımızın müdrikliyinin, dövlətimizin sabitliyinin və gələcəyə inamının rəmzidir.” Bu, Ümummilli Liderin dövlətçilik məktəbinin canlı təzahürüdür.
Heydər Əliyev Azərbaycanın Konstitusiyasını sadəcə bir hüquqi sənəd kimi deyil, milli azadlığın, müstəqilliyin və dövlətin gələcək inkişafının təminatı kimi yaratdı. Bu gün hər bir azərbaycanlı üçün bu sənəd həm hüququn, həm ədalətin, həm də milli kimliyin ifadəsidir. Ümummilli Liderin uzaqgörən siyasəti nəticəsində Azərbaycan hüquqi dövlət kimi formalaşdı, cəmiyyətin həyatında sabitlik və qanunçuluq prinsipi bərqərar oldu.
Heydər Əliyevin irsi, onun Konstitusiyanın hazırlanması və qəbuluna verdiyi töhfə Azərbaycan xalqının yaddaşında əbədi qalacaq. Çünki o, yalnız bir dövlət başçısı kimi deyil, həm də müasir Azərbaycan hüquqi sisteminin memarı kimi tarixə düşüb. Onun qoyduğu bu hüquqi irs gələcək nəsillər üçün yol xəritəsi, müstəqilliyimizin təminat sənədi, milli dövlətçiliyimizin əbədi dayağıdır.
Əli İbrahimov, hüquqşünas