Marsda minlərlə kilometr uzunluğunda qədim çay izləri kəşf edilib

Marsın keçmişinə dair təsirli bir kəşf, planetin əvvəlcə güman ediləndən çox daha yaşıl dövr keçirdiyini ortaya qoydu. Alimlər, Marsın sıx kraterlərlə örtülü cənub yüksək dağlıq ərazilərində təxminən 10 min mil (təxminən 16 min km) uzunluğunda qədim çay yataqları izlərinə rast gəldilər.

Xalqcebhesi.az xəbər verir ki, Open University doktorantı Adam Losekoot və komandası bu izləri NASA-nın Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) və Mars Global Surveyor peyklərinin çəkdiyi yüksək keyfiyyətli şəkillərdə aşkar etdi.

Tədqiq olunan sahə təxminən 10 milyon kvadrat kilometr ərazini əhatə edir — bu, Avstraliyadan belə böyük bir bölgəyə bərabərdir.

Gözlənilməz bölgədə su izləri

Losekoot bildirdi: "Marsda əvvəllər dəfələrlə su izləri tapılmışdı, amma bu bölgə xüsusi məna daşıyır, çünki uzun müddət burada suya dair sübut olmadığı düşünülürdü." Tapılan çay izlərinin yalnız regional yağış və ya qar yağıntısı ilə qidalanmış ola biləcəyi güman edilir.

Tərsinə çevrilmiş çaylar: Yeraltından ortaya çıxan izlər

Tədqiqatçılar Marsın Noachis Terra (Nuhun Torpaqları) adlı ərazisində "fluvial sinuöz ridges" adlanan geoloji strukturların izini sürdülər. Bu strukturlar, zamanla bərkimiş və ətrafındakı yumşaq torpaq eroziyaya uğrayaraq səthə çıxmış qədim çay yataqlarının tortul laylarıdır.

Bəzi buzlu çaylar bir neçə yüz metr genişliyində və 3-4 kilometr uzunluğunda olarkən, daha böyük strukturlar bir mildən (təxminən 1,6 km) daha geniş ola bilər. MRO görüntülərində bəzən çayların kraterlərin içinə girərək oraları doldurduğu və sonra krater divarını aşaraq axmağa davam etdiyi müşahidə olunub.

3,7 milyard il əvvəlki su tarixi

Kəşf göstərir ki, Mars təxminən 3,7 milyard il əvvəl bu günkü quraq üzündən tam fərqli idi. O dövrdə planetin atmosferi daha qalın idi və səthində maye su mövcud idi. Ancaq Marsın maqnit sahəsi zamanla zəiflədikcə, Günəş küləkləri atmosferi aşındırdı və su böyük ölçüdə kosmosa sızdı.

Buna baxmayaraq alimlər inanırlar ki, Qızıl Planetin altında hələ də böyük həcmdə su gizli qala bilər. 2025-ci ilin aprelində yayımlanan tədqiqata görə, Marsın buzlu qütblərinin xaricində dərin yeraltı su ehtiyatlarının mövcud olması ehtimalı yüksəkdir.

Bu yeni tapıntılar Marsda həyat üçün zəruri şəraitin keçmişdə daha geniş yayıldığını göstərməklə yanaşı, planetdə suyun zamanla necə dəyişdiyini daha yaxşı anlamamıza kömək edir.

Məryəm Quliyeva