Məktubdan rəqəmsal logistikaya: poçtun yeni erası

Bakı, 20 sentyabr, Pərvanə Qafarova, AZƏRTAC

Ənənəvi poçt xidməti artıq yalnız məktub daşınması ilə məhdudlaşmır. Rəqəmsal iqtisadiyyatın inkişafı, e-ticarət dövriyyəsinin artması və logistika sahəsində innovativ texnologiyaların tətbiqi poçt sektorunu tamamilə yeni mərhələyə gətirib çıxarıb. Hazırda dünyada və Azərbaycanda poçt operatorları yalnız məktub deyil, həm də e-ticarət logistikası, maliyyə xidmətləri və rəqəmsal həllərin aparıcı təminatçılarına çevrilməkdədir.

Azərbaycan da bu qlobal proseslərin fəal iştirakçısı qismində çıxış edir. Ölkənin ən iri poçt operatoru – “Azərpoçt” MMC son illərdə keçdiyi modernləşmə və innovasiya dövrü ilə həm regional, həm də beynəlxalq müstəvidə rəqabət qabiliyyətini artıraraq yeni nəsil xidmətlərin təqdimatını həyata keçirir.

AZƏRTAC beynəlxalq təcrübənin təhlili fonunda Azərbaycanda poçt sahəsində aparılan islahatlara və xüsusən də “Azərpoçt” MMC-nin transformasiya prosesinə diqqət yetirir.

Qlobal tendensiyalar: poçt nə üçün “yenidən ixtira olunur”

Mühüm dəyişiklikləri bir neçə əsas istiqamətdə toplamaq olar. Belə ki, hazırda dünyada e-ticarətin partlayışı və paket həcminin artımı müşahidə olunur. Onlayn alış-veriş poçt operatorlarını böyük həcmdə paket daşımasına məcbur edib; bu isə izləmə (track & trace), ağıllı depozitar və son-mil optimallaşdırmasını vacib edir.

Qeyd edək ki, son mil çatdırılması təchizat zəncirinin son ayağıdır, bağlamaları anbardan son müştəriyə çatdırır. Bu çatdırılma prosesinin ən vacib hissəsidir. Müştərilər daha sürətli çatdırılma gözlədiyi üçün son mil çatdırılması son dərəcə səmərəli olmalıdır.

Hazırda poçt sistemi rəqəmsal formaya transformasiya edir: Poçtlar artıq mobil tətbiqlər, rəqəmsal poçt qutuları, onlayn ödəniş və API inteqrasiyaları təklif edir - bu da həm fərdi, həm də biznes müştərilərə rahatlıq gətirir. Sortlama mərkəzləri, paket-lockerlər (parcel lockers), həmçinin süni intellekt və sürətli marşrutlaşdırma alqoritmləri xərcləri azaldır və çatdırılma sürətini yüksəldir.

“Azərpoçt”: rəqəmsal portfel və müştəri üçün konkret faydalar

“Azərpoçt”un rəsmi səhifəsi və xidmət bölmələri göstərir ki, qurum rəqəmsal xidmətlərə investisiya edir: göndərişlərin izlənməsi, mobil tətbiq və onlayn xidmətlər vasitəsilə müştəri təcrübəsini yaxşılaşdırır. Bu həllərin müştərilər üçün əsas faydaları:

Şəffaflıq və nəzarət - izləmə (track & trace)

Müştəri paketin harada olduğunu onlayn olaraq görə bilir; bu həm möhkəmlik hissi yaradır, həm də problemlər yaranarsa, sürətli müdaxilə imkanı verir. “Azərpoçt”un göndəriş izləmə xidmətləri rəsmi saytda mövcuddur.

Mobil tətbiq rahatlığı

“Azərpoçt”un mobil tətbiqi ilə istifadəçi ən çox istifadə olunan funksiyaları (izləmə, tarif kalkulyasiyası, xidmətə müraciət və s.) telefonundan idarə edə bilər - bu poçt şöbələrində növbəni və boş yerə səyahəti azaldır.

E-ticarət inteqrasiyası və biznes xidmətləri

“Azərpoçt”un e-ticarət və karqo xidmətləri satıcılar üçün logistika imkanlarını asanlaşdırır; müştərilər daha geniş seçim əldə edir, satıcılar isə çatdırılma həllinə birbaşa çıxış qazanır. Bu, regional onlayn ticarətin genişlənməsini dəstəkləyir.

Maliyyə və əlavə rəqəmsal xidmətlər

Çoxlu milli poçt operatorları kimi “Azərpoçt” da maliyyə xidmətləri (ödəmə, pul köçürmələri) təklif etməklə, xüsusən bank xidmətlərinə çıxışı məhdud olan qruplar üçün əlçatanlığı artırır. Onlayn ödəniş inteqrasiyaları müştəri rahatlığını yüksəldir.

Beynəlxalq təcrübə: rəqəmsal transformasiyanın uğurlu modelləri

Bir sıra ölkələrin poçt operatorlarının təcrübəsi hazırda praktik nümunə xarakteri daşıyır.

Sinqapur (SingPost) – poçt şirkəti avtomatlaşdırma, mobil tətbiqlər və “POPStation” adlı smart locker şəbəkəsi hesabına e-ticarətdə mühüm oyunçuya çevrilib. Bu sistem müştərilərə bağlamanı günün istənilən vaxtında götürmək imkanı yaradır, son mil problemlərini azaldır və çatdırılmanı daha çevik edir.

Almaniya (Deutsche Post/DHL) – şirkət süni intellekt, marşrutların optimallaşdırılması və avtomatlaşdırılmış sortlama mərkəzləri ilə həm xidmətin keyfiyyətini yüksəldib, həm də xərcləri azaltmağa nail olub. B2B inteqrasiyalar və API həlləri isə biznes müştərilərə əlavə imkanlar təqdim edir.

Estoniya və Finlandiya (Omniva, Posti) – bu ölkələrdə poçt operatorları rəqəmsal xidmətləri genişləndirib, e-hökumət sistemlərinə inteqrasiya olunub və smart locker şəbəkələri qurublar. Bu model xüsusən kənd və ucqar ərazilərdə xidmətlərin davamlı təminatı baxımından faydalı hesab olunur.

Mütəxəssislər hesab edirlər ki, beynəlxalq təcrübə nəzərə alınaraq “Azərpoçt”un inkişafında bir neçə istiqamət prioritet ola bilər.

İlk növbədə, iri şəhərlərdə və alış-veriş mərkəzlərində paket-locker şəbəkəsinin qurulması və avtomatlaşdırma pilotlarının tətbiqi məqsədəuyğundur. Bu, həm müştərilər üçün rahatlıq yaradacaq, həm də çatdırılmanı daha çevik edəcək. Bundan əlavə, e-ticarət platformaları ilə açıq API əsasında inteqrasiyalar vacibdir. Bu sistem sifarişlərin izlənməsi və qaytarma proseslərinin daha rahat idarə olunmasına imkan verəcək.

Mobil tətbiqin təkmilləşdirilməsi də əsas vəzifələrdəndir. Real vaxt bildirişləri, rəqəmsal qəbzlər və ödəniş imkanlarının əlavə edilməsi müştəri məmnuniyyətini artıracaq.

Süni intellektə əsaslanan analitika və əməliyyat optimallaşdırılması isə marşrutların düzgün planlaşdırılmasına, sortlama proseslərinin səmərəli həyata keçirilməsinə şərait yaradacaq. Bu da həm xərcləri azaldacaq, həm də xidmətin sürətini yüksəldəcək.

Nəhayət regional əməkdaşlıqların genişləndirilməsi sayəsində qonşu ölkələrlə logistik və tarif inteqrasiyası həyata keçirilməsidir. Bu addım Azərbaycanın regional e-ticarət mərkəzinə çevrilməsinə töhfə verəcək.

Ənənəvi poçt artıq yalnız məktub daşımaqla məhdudlaşmır - o, rəqəmsal xidmətlər, e-ticarət logistika, maliyyə və “last-mile” həllərinin vahid platformasına çevrilir. “Azərpoçt”un mövcud rəqəmsal xidmətləri (izləmə, mobil tətbiq, e-xidmətlər) müştərilər üçün şəffaflıq, rahatlıq və operativlik yaradır. Beynəlxalq nümunələr isə göstərir ki, paket-lockerlər, AI-əsaslı optimallaşdırma və açıq API-lər önəmli sürətverən amillərdir. Bu istiqamətlər üzrə məqsədyönlü investisiya və strateji tərəfdaşlıqlar “Azərpoçt”un həm yerli, həm regional vəziyyətini gücləndirə bilər.

Bu il “Azərpoçt” MMC üçün innovasiya və rəqəmsal transformasiya baxımından mühüm mərhələ olub. Şirkət poçt-logistika xidmətlərinin genişləndirilməsi, e-ticarət əməliyyatlarının dəstəklənməsi və rəqəmsal həllərin tətbiqi ilə öz fəaliyyət sahəsini daha da zənginləşdirib.

İl ərzində ölkə üzrə bağlama və kuryer daşımalarının həcmi əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Bu prosesə şəhərlərdə və ticarət mərkəzlərində qurulan yeni paket-locker şəbəkəsi mühüm təsir göstərib. “Azərpoçt”un mobil tətbiqi təkmilləşdirilərək real vaxt bildirişləri, ödəniş funksiyaları və rəqəmsal qəbzlər əlavə olunub. Bu da müştərilərə daha rahat və çevik xidmət göstərilməsinə imkan yaradıb.

Şirkət 2025-ci ildə süni intellekt əsaslı marşrut planlaşdırma və sortlama sistemlərini tətbiq etməklə əməliyyat xərclərini azaldıb və çatdırılma sürətini artırıb. Bundan əlavə, regional əməkdaşlıqlar çərçivəsində qonşu ölkələrlə logistik inteqrasiya layihələri həyata keçirilib ki, bu da Azərbaycanın e-ticarət mərkəzi kimi mövqeyini gücləndirib. Həmçinin “Azərpoçt” əməkdaşlarının beynəlxalq platformalarda iştirakı ölkəmizdə poçt sektorunun inkişafına, insan resurslarının effektiv idarə olunmasına və müasir idarəetmə təcrübələrinin tətbiqinə öz töhfəsini verir. Hazırda “Azərpoçt” 35 filial və yüzlərlə poçt şöbəsi ilə ölkəni əhatə edir.

Beynəlxalq arenada uğurlar

Bu il may ayında Bakı şəhəri Ümumdünya Poçt İttifaqının təşkilatçılığı, Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi və Azərbaycan Nəqliyyat və Kommunikasiya Holdinqinin (AZCON) tərkibində fəaliyyət göstərən “Azərpoçt”un dəstəyi ilə “Poçt Liderləri Forumu”na ev sahibliyi etdi. Forumda 30-dan çox ölkədən 180-ə yaxın nümayəndə iştirak edib.

Ümumdünya Poçt İttifaqının Konqresinin 28-ci sessiyası çərçivəsində Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Dubay şəhərində keçirilmiş seçkilərdə Azərbaycan təşkilatın İnzibati Şurasının və Poçt Əməliyyatları Şurasının 2026-2029-cu illər üzrə üzvlüklərinə seçilib. Bu təkcə qurumun deyil, ölkəmizin uğuru kimi vurğulamaq olar.

Qeyd etmək lazımdır ki, seçkilər yüksək rəqabət şəraitində baş tutub. Təşkilatın İnzibati Şurasının 2026-2029-cu illər üzrə üzvlüyünə seçkilərdə 5 vakant yer uğrunda Azərbaycanla birgə 9 namizəd ölkə mübarizə aparıb. Poçt Əməliyyatları Şurasının 2026-2029-cu illər üzrə üzvlüyünə seçkilərdə 6 vakant yer üzrə ümumilikdə 10 namizəd ölkə arasında seçim edilib. Azərbaycan Respublikası səsvermənin ilk mərhələsində iştirak edən ölkələrin əksəriyyətinin dəstəyini təmin edərək Ümumdünya Poçt İttifaqının hər iki strukturuna üzv seçilib.

Poçt İttifaqının qeyd edilən strukturlarında təmsil olunmaq ölkəmizin növbəti diplomatik uğuru olmaqla yanaşı, beynəlxalq müstəvidə poçt siyasətinin formalaşdırılmasına təsir etmə, müasir poçt innovasiyalarına çıxış, qabiliyyət quruculuğu və texniki dəstək kimi sahələrdə qərar vermədə iştirak kimi əhəmiyyətli imkanlar yaradır.

Qeyd: “Azərpoçt” MMC-nin Mətbuat Şurası ilə birgə keçirdiyi “Müasir dünyada və Azərbaycanda ənənəvi poçtun transformasiyası” mövzusunda müsabiqəyə təqdim olunur.