Moskva Bakıya qarşı son silahı işə salır Rusiyanı ağır cavab gözləyir

“Bakıdan Qroznıya uçan AZAL sərnişin təyyarəsinin Aktau yaxınlığında qəzaya uğramasından bir il ötür. Bu faciəli hadisənin tarixi Azərbaycan və Rusiya arasındakı münasibətlərdə dönüş nöqtəsi oldu. Hadisə təkcə diplomatik gərginliyi artırmadı, həm də şimal qonşunun “toxunulmazlığı” və nəticəni nəzərə almadan şərtləri diktə etmək haqqına sahib olması ilə bağlı köhnə mifi faktiki olaraq dağıtdı”.

Bu sözləri Globalinfo.az-a gürcü politoloq, Yaxın Şərq və Qafqaz Araşdırmaları İnstitutunun (IMECS) təsisçisi və baş direktoru Vasili Papava deyib.

Onun sözlərinə görə, rəsmi Bakının reaksiyası Kreml və şəxsən Vladimir Putin üçün tamamilə gözlənilməz oldu:

“Bu cür hallara xas olan uzun məsləhətləşmələr və məsələni “ört-basdır” etmək cəhdləri əvəzinə, Azərbaycan dərhal sərt və güzəştsiz ritorikaya əl atdı. İstintaq təyyarənin PUA hücumunu dəf edərkən Rusiyanın Pantsir-S1 raketinə aid qəlpələrlə zədələndiyini təsdiqlədikdə, İlham Əliyev Moskvanın postsovet məkanında əvvəllər heç görmədiyi bir mövqe tutdu: açıq ittihamlar, dövlət səviyyəsində günahın etiraf edilməsi tələbi və məsul şəxslərin cəzalandırılması.

2025-ci ilin oktyabr ayına qədər Rusiya rəhbərliyi taktikanı dəyişdirməyə – tam inkardan “faciəvi təsadüf”ü etiraf etməyə və araşdırmağı vəd etməyə məcbur oldu. Lakin bu sözlərdən sonra hələlik heç bir real hərəkətə keçməyib. “AlfaStraxovanie”dən təyyarəyə və insan itkisinə görə olan ödənişlər sadəcə öhdəliklərin formal yerinə yetirilməsidir, Azərbaycanın israr etdiyi dövlətlərarası kompensasiya deyil. Bakı bunu aydın şəkildə bildirir: sığorta mülki şəxslərin ölümünə görə dövləti siyasi məsuliyyətdən azad etmir”.

Gürcü politoloq münasibətlərin gələcəyi barədə bildirib ki, əvvəlki “qardaşlığ”ı artıq unutmaq olar:

“Bu il Azərbaycan regional lider statusu və Qarabağdakı qələbəsinin ona bərabərhüquqlu dialoq və beynəlxalq məhkəmələr də daxil olmaqla, istənilən zəruri vasitə ilə maraqlarının qorunması haqqını verdiyini açıq şəkildə nümayiş etdirdi. Rusiya ilə barış mümkündür, lakin bu, tamamilə praqmatik olacaq. İqtisadi əlaqələr və ümumi sərhədlər ölkələri əməkdaşlığa məcbur edir, lakin indiki mərhələdə siyasi etimad sarsılıb. Münasibətlər artıq qarşılıqlı ehtiyatlılıq və Moskvanın Bakının artıq özünü “kiçik tərəfdaş” kimi görmədiyini qəbul etməsi üzərində qurulub. Əgər Moskva sözdən real ödənişlərə və məsul şəxslərin cəzalandırılmasına keçməsə, gərginlik illərlə davam edəcək və hər bir birgə layihə mübahisə mövzusuna çevriləcək”.

Vasili Papava

V.Papava qeyd edib ki, Rusiyada yaşayan azərbaycanlı miqrantlar məsələsi bəlkə də, Kremlin arsenalındakı ən sərt alətdir və Bakı ilə siyasi dialoq dalana dirənəndə Moskva bunu tətbiq edir:

“Biz bunu 2025-ci ilin yayında gördük. Vurulan təyyarəyə görə Əliyevin ritorikası sərtləşən kimi Rusiyada dərhal “müntəzəm yoxlamalar” başladı. Texniki cəhətdən kütləvi deportasiyalar və məhdudlaşdırıcı tədbirlər mümkündür, ancaq bu, Rusiyanın beynəlxalq nüfuzuna böyük zərbə vuracaq. Kremlin mütləq şəkildə radikal addımlar atmasına ehtiyac yoxdur – hədəflənmiş təzyiq və bəzi miqrantlar arasında qeyri-müəyyənlik atmosferinin yaradılması narahatlıq dalğası üçün kifayətdir. Nəticədə, Azərbaycan diasporu iki dövlət arasında mürəkkəb geosiyasi manevrlərin girovuna çevrilərək son dərəcə həssas vəziyyətə düşür”.

Ekspert qeyd edib ki, İlham Əliyevin 9 may paradında iştirak etməkdən imtina etməsi Kremldə ciddi diplomatik demarş kimi qəbul edildi və ardınca təhlükəsizlik qüvvələrinin sərt reaksiyası gəldi:

“Yekaterinburqdakı faciə – Səfərov qardaşlarına qarşı köhnə cinayət işləri pərdəsi altında çevik OMON-un qorxutma kampaniyası kimi görünən hərəkətləri Bakıya açıq bir siqnal göndərdi.

Şahin Şıxlinski və oğlunun həbsi açıq-aşkar Uraldakı Azərbaycan icmasını ruhdan salmaq, onu mütəşəkkil dəstəkdən məhrum etmək və diaspor rəhbəri statusunun artıq toxunulmaz olmadığını nümayiş etdirmək cəhdidir. Moskva “strateji tərəfdaşlıq” ritorikasından imtina edərək mülki əhaliyə qarşı birbaşa güc metodlarına keçdi. Məqsəd aydındır: Azərbaycanı AZAL işi ilə bağlı mövqeyini yenidən nəzərdən keçirməyə məcbur edəcək təsir gücü yaratmaq”.

Politoloqun sözlərinə görə, belə görünür, Moskva artıq təzyiqin artması üçün zəmin hazırlayıb:

“”Xoşagəlməz sürpriz” son 10-15 ildə verilən yaşayış icazələrinin və pasportların qanuniliyinin kütləvi şəkildə nəzərdən keçirilməsi ola bilər. Bu, “qanunsuz miqrasiya” ilə mübarizə adı altında deportasiyalara başlamağa imkan verərdi. Kreml, çox güman ki, geri qayıdanların axını və Azərbaycan daxilindəki ailələrin narazılığı səbəbindən yaranan sosial gərginliyin Bakını öz mövqeyini yumşaltmağa məcbur edəcəyinə ümid edir. Lakin bu hesablama yanlışdır: ərazi bütövlüyünün bərpasından və təyyarə hadisəsindən sonra Azərbaycan cəmiyyəti əvvəlkindən daha çox dövlət başçısının ətrafında birləşib. Diaspor vasitəsilə təzyiq göstərməyə çalışmaq güzəştlərə deyil, Rusiyanın vasitəçi və tərəfdaş statusunun tamamilə itirilməsinə səbəb ola bilər. Gözlənilən itaətkarlıq əvəzinə, Moskva Cənubi Qafqazda müstəsna dağıdıcı oyunçuya çevrilməklə regiondakı maraqlarının tamamilə təcrid olunması riski ilə üzləşə bilər”.

Gülnar Səlimova
Globalinfo.az
İstanbul