Narkomaniya aludəçiliyi gənclərin itirilən gələcəyidir Müsahibə

Məişət zorakılığı, erkən nikahlar, alkoqol və narkotik asılılığı – bunlar yalnız fərdi yox, bütün cəmiyyətin rifahına təsir edən dərin sosial problemlərdir. Azərbaycanda bu halların artması həm hüquqi, həm də sosial müdafiə sistemlərinin səmərəliliyini bir daha gündəmə gətirir.

Redaktor.az xəbər verir ki, "İlk xəbər" bu aktual və bir o qədər də narahatedici mövzular ətrafında İctimaiyyətlə əlaqələr üzrə mütəxəssis Ülkər Abdurahmanlı ilə söhbət etdi. 

– Azərbaycanda məişət zorakılığı halları artmaqdadır. Sizcə, bu problemin əsas səbəbləri nələrdir?

– Məişət zorakılığının artmasının əsas səbəbləri sırasında cinsi bərabərsizliyin mövcudluğu, ənənəvi gender rollarının təsiri, iqtisadi asılılıq və sosial stereotiplər yer alır. Ər-arvad münasibətlərində bərabərliyin olmaması və qadının kişidən asılı vəziyyətdə olması zorakılıq üçün münbit zəmin yaradır.

– Zorakılığa məruz qalan qadın və uşaqların susmasının səbəbləri nələrdir? Bu, uşaqların psixoloji inkişafına necə təsir göstərir?

– Qurbanların susmasının əsas səbəbləri cəmiyyətin qınağından qorxmaq, hüquqi və sosial dəstək sistemlərinin zəifliyi, ailənin dağılacağına dair qorxular və məlumat çatışmazlığıdır. Məişət zorakılığına şahid olan və ya birbaşa məruz qalan uşaqlarda psixoloji travmalar, aqressiv davranışlar və sosial adaptasiya çətinlikləri yaranır. Belə uşaqlar gələcəkdə ya zorakılıq tətbiq edən, ya da zorakılığa məruz qalan yetkinlərə çevrilə bilərlər.

– Qadınların iqtisadi müstəqilliyi zorakılığın qarşısının alınmasında necə rol oynaya bilər?

– Qadınların iqtisadi müstəqilliyi onların zorakılıqdan qurtulma imkanlarını artırır. Maliyyə asılılığı olmayan qadınlar zorakı münasibətlərdən çıxmaq və müstəqil həyat qurmaq üçün daha güclü olurlar. Bu, həm də gələcək nəsillər üçün sağlam bir model yaradır.

– Xüsusilə cənub bölgəsində yetkinlik yaşına çatmayan qızların nikaha daxil olması hallarını necə qiymətləndirirsiniz?

– Cənub bölgəsində erkən nikah halları daha çoxdur. Bu, regionda təhsilin səviyyəsinin aşağı olması və ənənəvi düşüncə tərzinin üstünlük təşkil etməsi ilə bağlıdır. Əsas səbəblər arasında ailələrin maddi vəziyyətinin zəifliyi, qız uşaqlarının təhsilinin əhəmiyyətinin dərk olunmaması və ictimai təzyiqlər durur.

– Bu erkən nikahlar qızların həyatına necə təsir edir və qarşısını almaq üçün nə etmək lazımdır?

– Erkən nikahlar qızların təhsilinin yarımçıq qalmasına, sağlamlıq problemlərinə və sosial inkişafın ləngiməsinə səbəb olur. Bu da onların gələcəkdə müstəqil və özünə güvənən fərdlər kimi formalaşmasına mane olur. Qanunvericilik erkən nikahların qarşısını almaq üçün əsasları təmin etsə də, əlavə tədbirlərə – xüsusilə maarifləndirməyə və sosial dəstəyə – ehtiyac var.

– Alkoqolizm ailədaxili zorakılıq hallarının artmasına səbəb olurmu?

– Bəli, alkoqol istifadəsi zorakı davranışları artıran və aqressiyanı gücləndirən bir faktordur. Alkoqol asılılığı olan valideynlər, xüsusilə də atalar, ailə üzvlərinə qarşı fiziki və psixoloji zorakılığa daha çox meyilli olurlar. Alkoqolizm və ailədaxili zorakılıq bir-birini qidalandıran problemlərdir.

– Bu, uşaqlara necə təsir edir?

– Belə ailələrdə böyüyən uşaqlar psixoloji və emosional problemlərlə üzləşirlər. Onlar ya qorxaq və qapalı, ya da aqressiv və davranış pozuntuları olan yetkinlərə çevrilə bilərlər.

– Azərbaycanda bu problemin reabilitasiya imkanları necədir?

– Ölkədə bəzi reabilitasiya mərkəzləri mövcuddur, lakin bu sahədə xidmətlər hələ də yetərli və əlçatan deyil. Alkoqolizmin qarşısının alınması üçün maarifləndirmə işləri və psixoloji dəstək proqramları genişləndirilməlidir.

– Son illərdə narkomaniya halları da artmaqdadır. Bu problemin kökü nədədir?

– Əsas səbəblər arasında sosial-iqtisadi çətinliklər, işsizlik, ailədaxili münaqişələr və maarifləndirmənin zəifliyi yer alır. Gənclərin boş vaxtlarının səmərəli təşkil olunmaması da bu tendensiyanı gücləndirir. Narkomaniya aludəçiliyi gənclərin itirilən gələcəyidir.

– Uşaqların narkotik istifadəsinə cəlb olunması çox ciddi məsələdir. Bu barədə nə deyə bilərsiniz?

– Bu, çox təhlükəli və ciddi sosial problemdir. Uşaqların narkotik aludəçiliyinə cəlb olunması onların həyatlarını məhv edir. Narkobaronların uşaqlardan istifadə etməsi həm hüquqi, həm də etik baxımdan dözülməz haldır. Bu halların qarşısını almaq üçün hüquq-mühafizə orqanlarının ciddi və davamlı mübarizəsi, eyni zamanda cəmiyyətin fəallığı vacibdir.

– Təhsil müəssisələri bu istiqamətdə hansı rolu oynamalıdır?

– Məktəblər narkomaniya ilə mübarizədə maarifləndirmə tədbirləri həyata keçirməli, psixoloji xidmətlər təşkil etməli və risk altında olan şagirdləri vaxtında müəyyən edərək dəstək göstərməlidirlər. Həmçinin valideynlərlə birgə maarifləndirici fəaliyyətlər də vacibdir.

– Medianın bu məsələdə rolu nə qədər əhəmiyyətlidir?

– Media cəmiyyətin bu problemlərə qarşı daha həssas və məlumatlı olmasında mühüm rol oynayır. Narkomaniyanın fəsadları haqqında real hekayələrin, statistikaların və maarifləndirici kampaniyaların təqdim edilməsi profilaktik tədbirlərin effektivliyini artırır. Cəmiyyətdə hər evin qapısını döyə biləcək bu sosial problemlərin köklərinə enmək, onların həllində həm fərdi, həm də kollektiv səylərə ehtiyac var. Təkrar vurğuladığım kimi, cinsi bərabərlik, təhsil, iqtisadi müstəqillik və güclü sosial dəstək sistemləri zorakılıq və asılılıqlarla mübarizədə əsas dayaqlardır.