Neft Fondunun pul qoyduğu qlobal şirkətlər batır Milyardların taleyi necə olacaq?

“Dünya birjalarındakı dalğalanmalar Azərbaycan Dövlət Neft Fondunun (ARDNF) gəlirlərinə təsir etsə də, ciddi narahatlığa əsas görmürəm”.

“AzPolitika” bildirir ki, bunu iqtisadçı-ekspert Xalid Kərimli “Gününsəsi.info”-ya açıqlamasında deyib.

“2023-cü ildə investisiya portfelinin 24,3 faizi, 2024-cü ildə isə 26,6 faizi səhmlərdən ibarətdir, Neft Fondunun 2024-cü ildə ümumi gəlirliliyi 6,6 faizdir. Bu gəlirliliyin 4,3 faizi məhz səhmlərlə bağlıdır. Fondun gəlirlərində səhmlərin payı yüksəkdir”, - iqtisadçı əlavə edib.

Qeyd olunur ki, Fondun səhm portfelində yer alan yatırımlar sürətlə dəyər itiririr. 2024-cü ilin sonuna ARDNF-nin 13,4 milyard dollarlıq səhmlərinin 3 milyard 112 milyon dolları dünyanın TOP-10 qlobal nəhənglərinə edilən investisiyalardan ibarətdir. Hazırda həmin nəhəng şirkətlərin səhmlərinin dəyəri aşağı düşməkdədir.

Belə ki, Fondun “Tesla”ya yatırımları 197 milyon dollar təşkil edir və bu, səhm portfelinin 1,7 faizini əhatə edir. “Tesla” həm aktivlərini sürətlə itirir, həm də səhmlərinin dəyəri azalır. Şirkətin səhmləri 480 dollar olan pik həddindən 222 dollara qədər geriləyib.

ARDNF-nin “Apple Inc.”-yə yatırımları 645 milyon dollar təşkil edir və bu, Fondun səhm portfelində 5,5 faiz paya malikdir. Şirkətin səhmləri hazırda 4,8 faiz ucuzlaşaraq 235 dollardan 227,4 dollara düşüb.

2023-cü ilin ilk yarısından etibarən ABŞ-nin ən iri çip istehsalçısı NVIDIA Fondun portfelində daha çox paya sahib olmağa başlayıb və hazırda ARDNF-nin səhmlərinin 4,7 faizi bu qlobal şirkətə yatırılıb. Bu, təqribən 557 milyon dollar təşkil edir. Lakin NVIDIA-nın səhmləri də sürətlə dəyər itirir. Bir vaxtlar 1255 dollar olan səhmlər hazırda 106,9 dollara satılır. Bazar ertəsi birjalarında 5,8 faiz ucuzlaşma qeydə alınıb.

Neft Fondunun “Microsoft”a investisiyası 504 milyon dollar təşkil edir və Fondun səhm portfelində 4,3 faizlik paya malikdir. Lakin bu həftə “Microsoft” un səhmləri 3,8 faiz dəyər itirib.

Bundan əlavə, Fondun portfelində yer alan digər qlobal nəhənglərdən olan “Amazon”un səhmləri 2,3 faiz, “Meta Platforms” və “Google”– səhmləri 4,4 faiz, “Broadcom Inc.”-in səhmləri isə 5,4 faiz ucuzlaşıb.

ARDNF-nin “Amazon”a yatırımları 351 milyon dollar təşkil edir və səhm portfelindəki payı 3 faizdir. “Meta Platforms”a edilən yatırımlar isə portfelin 1,8 faizini təşkil edir. Mark Zukerberqin şirkətinə qoyulan sərmayənin ümumi həcmi 217 milyon dollar olub.

“Google”a aid iki şirkətə ayrılıqda investisiyalar 188 milyon dollar və 163 milyon dollar təşkil edib. “Broadcom Inc.”- yə qoyulan sərmayə isə 174 milyon dollardır.

ARDNF-nin investisiya portfeli səhmlər, istiqrazlar, qızıl və daşınmaz əmlakdan ibarətdir. Fondun gəlirləri əsasən neft və qazın satışından, habelə aktivlərin idarə edilməsindən əldə olunan vəsaitlər hesabına formalaşır.

İnvestisiya portfelinin aktivlər üzrə bölgüsündə səhmlərin payı 26,6 faiz təşkil edir. Dünya birjalarındakı dalğalanmaların bu istiqamətdən daxilolmalara təsirsiz ötüşməyəcəyi gözlənilir.

Digər tərəfdən, neftin qiymətinin enməsi də Fondun gəlirlərinə mənfi təsir göstərə bilər. Hazırda dünya bazarında “Brent” markalı neftin qiyməti 69-70 dollar/barrel civarında dəyişir. 2025-ci il üçün neftin qiymətinin daha da ucuzlaşacağına dair proqnozlar səsləndirilir.

Mövcud tendensiyalara əsasən, 2025-ci ildə Fondun çətin bir dönəmdən keçə biləcəyi və gəlirlərinə, aktivlərinə təzyiqlərin artacağı proqnozlaşdırıla bilərmi?

Birjaların qeyri-sabitliyi, səhmlərin ucuzlaşması və neftin qiymətindəki enişlər ARDNF-nin maliyyə strategiyasını yenidən nəzərdən keçirməsini zəruri edə bilərmı?

X.Kərimlinin sözlərinə görə, qızıl yatırımları səhm bazarında olan riskləri tarazlaşdırır: “Əgər 2023-cü ildə investisiya portfelinin 12 faizi qızıldan ibarət idisə, 2024-cü ildə bu göstərici 20,6 faizə çatıb. Strateji hədəflərdə 25 faizə çatdırılması planlaşdırılır. Qızılın dünya bazarında qiyməti artır. İlin əvvəlində qızılın 1 unsiyasının qiyməti 2600 dollardan 2910 dollara qədər yüksəlib. Qızıl yatırımları səhmlərdəki müvəqqəti enişləri kompensasiya edə bilər. Hazırkı vəziyyətdə Dövlət Neft Fondu üçün ciddi risklər görmürəm. Fond, bazardakı qeyri-müəyyənlikləri və gərginlikləri nəzərə alaraq qızıla investisiyaları artırır. Bu, qızılın qiymətinin yüksələcəyini gözlədikləri üçün atılan addımlardır”.

Ekspert səhmlərdə baş verən enişlərin də böhran xarakteri daşımadığını qeyd edib: “Səhmlərdə düşüşlər olsa da, burada kəskin korreksiyadan söhbət getmir. Təxminən 5 faizlik enişlər müşahidə olunur. Əvəzində qızıl portfelində 10 faizlik artım qeydə alınıb. Buna görə də Neft Fondunun gəlirlərində hazırda hər hansı ciddi problem görünmür.”

X.Kərimli neftin qiymətindəki dəyişikliklərin Neft Fondunun gəlirlərinə təsiri barədə deyib ki, büdcə proqnozlarında neftin qiyməti günlük deyil, illik götürülür: “Maliyyə Nazirliyinin büdcə layihəsində neftin baza qiyməti 70 dollar/barrel nəzərdə tutulub. Neftin qiymətinin baza ssenarisindən hər 10 dollar yüksək olması büdcəyə 400 milyon manat, Neft Fonduna isə 1,8 milyard manat əlavə gəlir gətirir. Əksinə, hər 10 dollar ucuzlaşma büdcəyə 300 milyon manat, Neft Fonduna isə 1,8 milyard manat ziyan vurur”.

Ekspert onu da əlavə edib ki, hazırkı qiymətlər proqnozlara uyğun gedir. “Son 70 gün ərzində orta illik neft qiyməti 70 dolların üzərindədir. Son günlər neft qiymətləri aşağı düşsə də, “Azəri Layt” markalı neft hazırda 70 dolların üzərində ticarət olunur. Buna görə də, hələlik, ciddi narahatlığa ehtiyac yoxdur”- X.Kərimli fikirlərini yekunlaşdırıb.

“AzPolitika.info”