“Ölüm anında görünən uşıq: elm və şüurun sərhədindəki sirr“ Elmi araşdırma

"Ölüm anında beyinin yaratdığı "tunelin sonundakı işıq" insan şüurunun son parıltısı kimi ortaya çıxır..."

Ölümün bir addımlığında insanların gördüyü "tunelin sonundakı işıq" illərlə mif kimi qalsa da, əslində minlərlə kliniki ölüm hadisəsində qeydə alınmış real təcrübələrin ümumi təsviridir.

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "kokl.ua" nəşri yazıb.

Fenomenin mahiyyəti: beynin son parıltısı 

Nəşr yazır ki, kliniki ölüm keçirən insanlar qaranlıq bir dəhlizdən sanki yüngülləşmiş halda parlaq bir nöqtəyə doğru çəkildiklərini bildirir. Elm bu görüntüləri beyinin kritik stres anında, xüsusən oksigen çatışmazlığı zamanı göstərdiyi son fəaliyyətlərlə izah edir. Hipoksiya başlayanda görmə korteksində periferik sahələr tədricən "sönür", mərkəzi hissə isə parlaq işıq kimi qavranır.

Bu zaman hormonların, xüsusən endorfinlərin yüksəlişi insana xoş bir rahatlıq, istilik və təhlükəsizlik hissi verir. Bir çox xəstə bunu "bədənimdən ayrılmış kimi oldum" sözləri ilə təsvir edir. Bu təcrübə yalnız vizual effekt deyil - beyin yaddaş, emosiyalar və duyğu mərkəzlərini eyni anda işə salır.

Şüurun son aktivliyi

Son illərin tədqiqatları göstərir ki, ürək dayandıqdan sonra belə beyin 10-15 dəqiqə tamamilə susmur. Miçigan Universitetinin neyrofizioloqları 2025-ci ilin genişlənmiş araşdırmasında ölüm ərəfəsində beyində gamma dalğalarının 30-50 faiz artdığını müəyyən edib. Bu dalğalar adətən yuxular, emosiyalar və qısa yaddaşla bağlı olur, yəni insanın gördüyü "işıqlı yol" bir növ beynin son aktivliyi, sanki öz-özünə çəkdiyi son film kimidir.

Göz dibində təzyiqin dəyişməsi də tunel effektini gücləndirir: periferik görmə sönür, mərkəz isə "işığa çıxış" kimi görünür. Beyində qlutamatın və serotonin kimi maddələrin gur axını vizualları daha parlaq, emosiyaları isə daha güclü edir. Bu səbəbdən fərqli ölkələrdən insanlar oxşar təsvirlər verir - bu, fenomenin bioloji universallığını göstərir.

Bununla belə, psixologiya amili də öz rolunu oynayır: insanın inancı, dini təsəvvürləri və həyat təcrübələri həmin an gördüyü şəkillərin məzmununu müəyyən edir. Avropada bu işıq "xilas", Asiyada "yenidən doğuluş", Ukraynada isə "ruhların qarşılaması" kimi izah olunur.

Hekayələr, emosiyalar və fenomenin insan həyatına təsiri

Kliniki ölüm keçirib geri qayıdanların hekayələri təkcə tibbi fakt deyil, həm də güclü emosional yük daşıyır. Bəziləri işıqdan yayılan istiliyin onları qucaqladığını, uşaqlıq xatirələrinin canlandığını, bəziləri isə dərin rahatlıq hiss etdiyini deyir. Tibb işçilərinin müşahidələrinə görə, belə təcrübələr yaşayan insanların əksəriyyəti sonradan həyata fərqli baxmağa başlayır - ölüm qorxusu azalır, dəyərlər dəyişir, insan daha sakit və düşüncəli olur.

Psixoloqlar isə bu hekayələrin terapevtik əhəmiyyətini qeyd edir: ölüm anında yaşanan görüntü - istər işıq, istər tunel, istərsə də xatirələr seli beynin son müdafiə mexanizmi kimi qəbul olunur. Bu mexanizm həm ağrı hissini azaldır, həm də insanı emosional olaraq sakitləşdirir.

2025-ci ildə Avropa və ABŞ mərkəzlərinin apardığı birgə araşdırma belə nəticəyə gəlib ki, kliniki ölüm keçirən insanların təxminən 15 faizi bu cür "işıq təcrübəsi" barədə danışır. Bu, fenomeni istisna yox, müəyyən hallarda normal bir mərhələ kimi göstərir. Elm hələ bütün sirləri açmasa da, bir həqiqət dəyişməz qalır: insan beyninin son anlarda yaratdığı bu parlaq yol həm qəhrəmanlıqla mübarizə aparan orqanizmin, həm də həyatla vidalaşan şüurun ən dərin təzahürüdür.