Osmanlı qəbiristanlıqlarında qorxu səhnələri Arxivlərdən şok məlumatlar

Osmanlı imperiyasında yalnız xalq inancı kimi qəbul edilən "hortlak" və ya "obur" adlandırılan varlıqların varlığına dair rəsmi sənədlərin mövcud olduğu məlum olub.

Milli.Az-ın əldə etdiyi məlumatlara əsasən, bu varlıqlarla bağlı rəsmi yazışmalar, fətvalar və qəzet xəbərləri əsrlərlə əvvəl qeydə alınıb.

Tarixçilərin və araşdırmaçıların üzə çıxardığı sənədlərə görə, 16-cı əsrdə Osmanlı şeyxülislamı Ebüssüdd Əfəndi Balkan bölgəsində baş vermiş "hortlak" hadisələrinə dair bir neçə fətva verib. O dövrdə vəfat etmiş şəxslərin "hortlağa" çevrildiyi iddiası ilə məzarlarının açılması, cəsədin ürəyinə kəskin mizraq batırılması, bəzən isə yandırılması tövsiyə olunub.

1833-cü ildə Osmanlı dövlət qəzetlərindən biri olan "Takvim-i Vekayi"də Tırnovada (indiki Bolqarıstan ərazisində) baş vermiş "hortlak" hadisəsinə dair məlumat dərc olunub. Məlumatda yerli sakinlərin gecələr evlərə girən, əmlaka ziyan vuran və insanlara qorxu saçan varlıqlardan xilas olmaq üçün tədbir gördükləri qeyd edilir.

Məşhur səyyah Evliya Çələbi də "Seyahatnamə"sində bu tip varlıqlardan bəhs edib. O, "obur" adlandırdığı məxluqların qəbirdən çıxaraq gecələr insanlara görünməsindən yazır və onlara qarşı istifadə edilən xalq üsullarını sadalayır.

Balkan vilayətlərində aparılan tədqiqatlar nəticəsində bəlli olub ki, Osmanlı arxivlərində yerli hakimlərin - kadıların "hortlak" hadisələrinə dair tədbir gördüklərini göstərən sənədlər də mövcuddur. Məsələn, bəzi bölgələrdə "hortlak" olduğuna inanılan meyitlərin yandırılması və ya qəbir yerinin dəyişdirilməsi əmrləri qeydə alınıb.

Tarixçilər hesab edir ki, bu inanclar yalnız folklorun deyil, həm də dini, sosial və siyasi idarəetmənin bir hissəsi kimi formalaşıb. Xüsusilə Balkanlarda xristian və türk inanclarının qovşağında bu cür halların geniş yayılması müşahidə olunub.

Beləliklə, bu məlumatlar sübut edir ki, Osmanlı cəmiyyətində "hortlak" fenomeni təkcə mif deyil, dövrün hüquqi və dini baxış sistemində yer almış ciddi bir sosial inanc idi.

Kənan
Milli.Az