Pekin Tibetdəki oyununa peşman olacaq...

Tibetlilər üçün şəxsiyyət və mənəvi muxtariyyət birbaşa Dalay Lama institutunun varisliyi ilə bağlıdır.

İyul ayında minlərlə tibetli və buddist 14-cü Dalay Lama Tenzin Gyatsonun 90 illik yubileyini Hindistanın Dharamsala şəhərində, sürgündə olan Tibet hökumətinin iqamətgahında qeyd etdi. Tibet Buddist lideri ənənənin müstəqilliyini qorumaq üçün onun varisinin Çindən kənarda, "azad dünyada" axtarılacağını açıqladı.

SİA-nın məlumatına görə, bu barədə Foreign Affairs yazır.

Təbii ki, bu bəyanatlar Pekini qıcıqlandırıb. Çin Kommunist Partiyası növbəti Dalay Lamanın seçilməsinə nəzarət etməyə çalışır və bunu özünün suveren hakimiyyəti məsələsi hesab edir.

Tarixən Dalay Lama Tibetdə zorakılıq və radikallaşmanın qarşısını alan, dialoqu və açıq müstəqillik üzərində muxtariyyəti təşviq edən əsas fiqur olub.

Onun stabilləşdirici təsiri olmasa, regionda münaqişə ehtimalı artır.

Dalay Lama arasındakı keçid dövrü ənənəvi olaraq zəiflik dövrü olmuşdur. Varis tapmaq və ona qulluq etmək illər tələb edir və müvəqqəti güc boşluğu Tibeti xarici təzyiqlərə, eləcə də daxili sarsıntılara qarşı həssas edir.

Pekin gələcək liderlərə ümid edir ki, Dalay Lamanın hazırkı qlobal təsirini təkrarlaya bilməyəcək, lakin o, Tibet diasporunun gücünü lazımınca qiymətləndirmir.

Sürgündə olan Tibet hökuməti demokratik bir quruma çevrildi. Beş ildən bir keçirilən seçkilər yüksək seçici fəallığını cəlb edir, hakimiyyətin davamlılığını və icma birliyini təmin edir.

Bütün dünyada tibetlilər Çinin təzyiqlərinə baxmayaraq muxtariyyət uğrunda mübarizəni davam etdirirlər.

Pekinin öz Dalay Lamasını tətbiq etmək cəhdi narazılıq və radikallaşmaya səbəb ola bilər.

Tibetlilər üçün şəxsiyyət və mənəvi muxtariyyət birbaşa Dalay Lama institutunun davamlılığı ilə bağlıdır.

Pekin bu prosesi strateji hesab etsə də, tibetlilər üçün bu, sağ qalmaq məsələsidir.

Sanksiyalar, diplomatik təzyiqlər və ictimai tanınma yolu ilə beynəlxalq dəstək Çinin siyasətini dərhal dəyişdirməyə bilər, lakin bu, Dalay Lamanın irsini qorumağa və Tibetlilərin öz müqəddəratını təyinetmə mübarizəsini gücləndirməyə kömək edəcək.

Əli Babayev