Planetin ən vəhşi yerlərindən biri: Çilidə unikal milli park yaradılır

Çili hökuməti yay mövsümündə sərin istirahət üçün ən cəlbedici istiqamətlərdən biri sayılan bu ölkədə, 47-ci milli parkın yaradılmasına hazırlaşır. Yeni park demək olar ki, 200 min hektar toxunulmamış vəhşi təbiətin qorunmasını nəzərdə tutur.

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu barədə "The Guardian” yazır.

Beləliklə, Amerikanın ən cənub nöqtəsinə qədər uzanan, 2800 kilometrlik vəhşi təbiət dəhlizinin yaradılması tamamlanacaq. 

Unikal təbiət, tarix və mədəniyyət

Keyp-Fruard milli parkı küləklərlə parçalanmış sahil xətləri və meşəlik vadilərdən ibarət vəhşi ərazidir. Bu ərazi zəngin biomüxtəlifliyə malikdir və minilliklər boyu insan tarixinin şahidi olub.

"Çoxlu istisna təşkil edən yerlərdə olmuşam və deyə bilərəm ki, Keyp-Fruard layihəsi indiyədək gördüyüm ən vəhşi məkandır. Bu, ölkədə qalan azsaylı həqiqətən vəhşi meşə və dağ ərazilərindən biridir. Regionun yerli xalqlarının zəngin tarixi isə bu torpaqların əbədi qorunmasının vacibliyini sübut edir”, deyə tanınmış amerikalı təbiət mühafizəçisi, layihənin rəhbəri Kristin Tompkins bildirib.

Məsələn, bu ilin fevralında park ərazisində nəsli kəsilmək təhlükəsi altında olan 10 huemul maralından ibarət populyasiya aşkar edilib. Kamera tələləri isə mütəmadi olaraq nəsli təhlükə altında olan vəhşi pumaları və çay su samuru sayılan huilinləri qeydə alır. Əraziyə həmçinin 10 min hektar sfagn bataqlıqları daxildir. Bu bataqlıqlarda bitən süngərvari mamır torpağın dərin qatlarında karbonu saxlayır.

Bu arada sahil xətti boyunca kavaskarlar adlı köçəri yerli xalqın tarixini qoruyan həssas arxeoloji abidələr səpələnib. Kavaskarlar vaxtilə ağaclardan oyulmuş kanoelərlə fiyordlar, qayalı çimərliklər və meşələr arasında hərəkət ediblər.

"Bu ekosistem mozaikası son dərəcə böyük əhəmiyyətə malikdir. Bataqlıqlar və subantarktik meşələr inanılmaz dərəcədə həssasdır. Kavaskar ərazilərinin mədəni irsi, tədqiqatçılar dövrü, daha sonra balina ovçularının mərhələsi – bütün bu tarix və biomüxtəliflik gələcək milli park çərçivəsində bu və ya digər formada qorunacaq”, deyə Patagoniyadan olan və "Rewilding Chile” təşkilatının Maqalyanes bölgəsi üzrə təbiətin mühafizəsi koordinatoru Benhamin Kaseres qeyd edib.

Lakin yerli icmalar bu ərazilərdə məskunlaşmazdan çox əvvəl, Maqellan boğazının suları Atlantik və Sakit okeanları birləşdirən əsas yol olub. Buradakı bulanıq dərinliklər saysız-hesabsız insan həyatına son qoyub və dənizin dibində xəzinələrin yatdığı, sahilə əsrlər boyu möhürlənmiş rom şüşələrinin çıxdığına dair əfsanələr yaradıb.

Uzun bürokratik proses və maneələr

Qeyd olunur ki, bu, "Tompkins Conservation” və onun varisi olan "Rewilding Chile” tərəfindən Çili və Argentinada yaradılan və ya genişləndirilən artıq 17-ci milli parkdır. Bu təşkilatlar milli parkın yaradılması üçün alınmış torpaqların dövlət mülkiyyəti ilə birləşdirilməsinə təxminən on il vaxt sərf ediblər. 2023-cü ildə onlar Çili hökuməti ilə Keyp-Fruard milli parkının yaradılması üçün torpaqların təhvil verilməsinə dair saziş imzalayıblar.

Bununla belə, parkın rəsmi şəkildə yaradılması üçün hələ bir sıra mərhələlərdən keçmək lazımdır. 2025-ci ilin sentyabrında Çilidə iri miqyaslı layihələr üçün qanunla məcburi olan yerli əhali ilə məsləhətləşmə prosesi keçirilib, lakin bu proses uğursuz alınıb. Çilinin Ətraf Mühit Nazirliyi isə parkın yaradılması planlarının mart ayına qədər irəlilədilməsi üçün "bütün səyləri göstərəcəyini” bəyan edib.

Əgər iki il ərzində irəliləyiş olmazsa, torpaqlar yenidən Tompkins təşkilatlarının mülkiyyətinə qaytarılacaq.

"Hazırladığımız hər bir park layihəsinin təbiətin qorunması baxımından vacib sayılmasının özünəməxsus səbəbləri var. Bu mənada Fruard burnu zamanla Çili Patagoniyasında biomüxtəlifliyin əsas nöqtələrinin daimi qorunmasını təmin etməli olan ekoloji tapmacanın bir hissəsidir”, deyə Tompkins bildirib. O, 1993-cü ilə qədər 20 il ərzində aktiv istirahət geyimləri istehsal edən "Patagonia” şirkətinin baş icraçı direktoru olub.

Aydın