Qara dəliklərin içində yeni dünyalar varmı? JWST nin yeni kəşfləri həyəcan yaradır

Ceyms Uebb Kosmik Teleskopu (JWST) kainatın ilkin dövrləri ilə bağlı anlayışımızı tamamilə dəyişdirib. Lakin teleskopun son müşahidələri astronomları təəccübləndirəcək və kainatın mənşəyi haqqında dərin məlumatlar təqdim edə biləcək xüsusiyyətdədir. Bu kəşflər ətrafımızdakı hər şeyin bir qara dəliyin içində olduğu ehtimalını gündəmə gətirir.

Qaynarinfo xəbər verir ki, 2022-ci ilin yayında fəaliyyətə başlayan 10 milyard dollarlıq JWST teleskopu uzaq kainatdakı ən qədim qalaktikaları araşdıraraq onların dövr etmə istiqamətində maraqlı bir qayda aşkar edib. Müşahidələr göstərir ki, qalaktikaların təxminən 2/3-si saat əqrəbi istiqamətində, qalan 1/3-i isə əks istiqamətdə fırlanır.

Elm adamları təsadüfi bir kainatda qalaktikaların 50%-nin bir istiqamətdə, digər 50%-nin isə əks istiqamətdə fırlanacağını gözləyirdi. Lakin JWST-nin tapıntıları qalaktikaların fırlanma istiqaməti üçün müəyyən bir üstünlük olduğunu ortaya qoyur.

Bu maraqlı simmetriyanı üzə çıxaran 263 qalaktikanın müşahidələri, JWKT-nin İrəli Dərin Ekstragalaktik Araşdırma (JADES) layihəsi çərçivəsində toplanıb.

Bütün kainat qara dəliyin içində ola bilərmi?

Tədqiqat qrupunun rəhbəri, Kansas Dövlət Universitetinin dosenti Lior Şamir belə izah edir:

"Bunun səbəbi hələlik aydın deyil, lakin iki əsas izah mümkündür. Birinci ehtimal, kainatın dövr edərək yaranmasıdır. Bu nəzəriyyə, kainatın bir qara dəliyin içində olduğu fikrini müdafiə edən 'qara dəlik kosmologiyası' ilə üst-üstə düşür".

Şamir əlavə edir ki, əgər kainat həqiqətən də dövr edərək yaranıbsa, bu, mövcud kosmoloji nəzəriyyələrimizin natamam olduğunu göstərə bilər.

Qara dəliklər yeni kainatların qapısıdırmı?

"Schwarzschild kosmologiyası" adlanan bir nəzəriyyə, müşahidə edilə bilən kainatımızın daha böyük bir ana kainat içindəki bir qara dəliyin daxili ola biləcəyini iddia edir.

Bu fikir ilk dəfə fizik Raj Kumar Pathria və riyaziyyatçı I. J. Qud tərəfindən irəli sürülüb. Nəzəriyyəyə görə, "Schwarzschild radiusu" (yəni işığın belə qaça bilmədiyi qara dəliyin sərhədi) əslində müşahidə edilə bilən kainatın sərhədidir.

Bu yanaşmaya əsasən, kainatımızda olan hər bir qara dəlik, yeni bir "uşaq kainata" açılan bir qapı ola bilər. Bu kainatlar bizə müşahidə edilə bilməz, çünki onlar hadisə üfüqü arxasında gizlidir və bu sərhədi keçən məlumat bizim kainatımıza çata bilmir.

Bu fikir Nyu Haven Universitetindən polşalı nəzəri fizik Nikodem Poplavski tərəfindən dəstəklənir.

Qara dəliklərin içindəki partlayışlar yeni kainatlar yarada bilər

Qara dəliklər böyük bir ulduzun nüvəsinin çökməsi nəticəsində əmələ gəlir. Bu nüvənin içində isə bütün məlum kainatdakı hər şeydən daha sıx maddə mövcuddur.

Poplavskiyə görə, maddənin burulması, bükülməsi və fırlanması nəticəsində maddə sonsuz dərəcədə sıxlaşıb bir təkilliyə çevrilmir, əksinə sıxılmış yay kimi geri itələnərək sürətlə genişlənməyə başlayır.

O, Space.com saytına verdiyi açıqlamada bildirib:

"Bu sıxlaşmadan sonra baş verən ani genişlənmə, bu gün Böyük Partlama kimi tanıdığımız kainatın genişlənməsinə səbəb ola bilər. Bu model, kainatımızın ən böyük miqyasda niyə düz, homogen və izotropik göründüyünü də izah edə bilər".

Poplavski bu nəzəriyyənin Eynşteynin Ümumi Nisbilik Nəzəriyyəsinin genişləndirilmiş bir versiyasına əsaslandığını və hər qara dəliyin içində yeni bir "uşaq kainatın" meydana gələ biləcəyini deyir. Bu yeni kainat isə ana kainata "Eynşteyn-Rosen körpüsü", yəni "soxulcan dəliyi" ilə bağlı ola bilər.

Bu baxımdan, ana kainat bu yeni kainat üçün tək bir "ağ dəlik" rolunu oynayır. Ağ dəliklər, içəri girməyin mümkün olmadığı və qara dəliyin tam əksi kimi qəbul edilən kosmik sahələrdir.

Poplavski əlavə edir:

"Əgər bu nəzəriyyə doğrudursa, kainatımız da başqa bir kainatdakı qara dəliyin içində mövcuddur. Qara dəliyin hadisə üfüqünü keçən maddənin hərəkəti yalnız bir istiqamətdə ola bilər, bu da zamanın yalnız bir tərəfə axmasını izah edə bilər".

JWST-nin yeni tapıntıları bu nəzəriyyəni təsdiqləyirmi?

JWST-nin aşkar etdiyi qalaktik fırlanma asimmetriyası, qara dəliklərin yeni kainatlar yaratdığı fikrini dəstəkləyə bilər. Poplavski bildirir:

"Dönən kainat nəzəriyyəsinin ən sadə izahı, onun dönən bir qara dəliyin içində doğulmasıdır. Qara dəliyin fırlanma oxu, onun yaratdığı kainatda bir üstünlük istiqaməti yarada bilər. Bu, qalaktikaların dönmə dinamikasına təsir edərək JWST tərəfindən aşkar edilən fırlanma asimmetriyasını izah edə bilər".

Əgər bu tapıntılar təsdiqlənərsə, bu, qara dəliklər haqqında bildiklərimizi tamamilə dəyişdirəcək və kainatın mənşəyi barədə yeni qapılar açacaq.

Aydın