Qırğızıstanda min illik yazıları olan qayaüstü rəsmlər aşkar edildi

Qırğızıstanın Talas bölgəsində beynəlxalq arxeoloqlar qrupu unikal bir daşüstü sənət abidəsi aşkar edib. Abidədə nadir soqdiyə yazıları və tamqalar tapılıb.

Redaktor.az xəbər verir ki, tədqiqat nəticələri "Magazine Cultural Independiente (MCI)" jurnalında dərc olunub.

Abidə “Durdanə” adını daşıyır və Talasdan 66 kilometr cənub-qərbdə, 1760–1970 metr yüksəklikdə dağlıq bir vadidə yerləşir. Burada bulaqlar və otlaqlar mövcuddur və yerin yüzillər boyu mövsümi məskunlaşma üçün istifadə edildiyi ehtimal olunur.

Tədqiqatçılar 77 qravirovka olunmuş lövhə və 593 piktorefi sənədləşdirib, bunlar üç əsas qrupa bölünüb. Həmçinin 418 süni quyular, XX əsrə aid 59 kiril yazısı, 10 tamqa və iki əvvəllər məlum olmayan soqdiyə yazısı aşkar edilib.

Abidədəki təsvirlər misir dövründən müasir dövrə qədər geniş zaman periodunu əhatə edir. Ən çox vəhşi dağ keçisi təsvir olunub – 369 ədəd. Bundan başqa atlar, dəvələr, itlər və ya canavarlar, marallar, insan fiqurları, minikçilər və abstrakt simvollar mövcuddur. Orta əsrlərə aid 283 piktoref var ki, bu da abidənin 45%-ni təşkil edir; bir çox mini fiqurlar (2–5 mm ölçüdə) müasir qraffiti stilində işlənib.

Ən əhəmiyyətli kəşf iki soqdiyə yazısıdır. Bu orta iran dilini İpək Yolu boyunca yaşayan dağ və şəhər icmaları istifadə edirdi. Birinci yazı “El-Yegan adlı şəxs, komandir” mənasını verir. İkinci yazı 60 metr məsafədə yerləşir və həmin şəxsin adını təkrar edir. Tədqiqatçılara görə, El-Yegan yüksək vəzifə tutub, bəlkə də hərbi iyerarxiyada ikinci dərəcəli postda olub.

Ümumilikdə 8 fərqli tipdə 10 tamqa sənədləşdirilib: 7-si Orta Əsrlərə, 3-ü XVIII–XIX əsrlərə aid edilir. Abidənin ölçüsü nisbətən kiçik olsa da, bir neçə nadir tapıntının birlikdə olması onu çox əhəmiyyətli edir.

Tədqiqatçılar hesab edir ki, Durdanə Qırğızıstanın daşüstü sənətinin öyrənilməsində yeni bir səhifə açır və vadidə yeni piktoref qruplarının tapılma potensialının yüksək olduğunu göstərir. Bu da bölgənin əhalisinin tarixini daha yaxşı anlamağa kömək edə bilər.

Nuriyyə NATİQQIZI