Rumıniyalı siyasi analitik: Tramp Mərkəzi Asiyada təsir uğrunda mübarizəyə qoşulub

Buxarest, 13 noyabr, AZƏRTAC

Rumıniyalı siyasi analitik Yulian Kifu ABŞ-ın yeni administrasiyasının Mərkəzi Asiya uğrunda qlobal rəqabətə hansı şəkildə daxil olduğunu təhlil edərək bildirir ki, Vaşinqtonun regiona yönəltdiyi diqqət son onilliklərin geosiyasi balansını dəyişdirə biləcək mərhələnin başlanğıcını göstərir. Onun analizinə görə, Donald Trampın regionla bağlı açıqlamaları və intensiv diplomatik fəaliyyəti ABŞ-ın həm təsir imkanlarını genişləndirməyə, həm də Çin və Rusiyanın mövcud nüfuz dairələrini məhdudlaşdırmağa yönəlib.

Y.Kifu qeyd edir ki, Mərkəzi Asiya artıq ABŞ üçün təkcə siyasi və təhlükəsizlik məsələləri baxımından deyil, həm də mineral resursları, enerji keçidi texnologiyaları və strateji nəqliyyat marşrutları baxımından mühüm məkana çevrilib. Vaşinqton region ölkələri ilə ticarət, sərmayə, təhlükəsizlik və infrastruktur sahələrində yeni razılaşmalar imzalayır ki, bu da ABŞ-ın regional strateji mövqeyini gücləndirir.

Analitik Trampın Mərkəzi Asiya liderləri ilə görüşlərində istifadə etdiyi ritorikanı xüsusi vurğulayır: “Tramp açıq şəkildə bildirib ki, region qlobal təchizat zəncirlərinin təhlükəsizliyində açar rol oynayır, ABŞ isə burada daha güclü, uzunmüddətli tərəfdaşlığa nail olmaq niyyətindədir. Y.Kifunun fikrincə, bu bəyanatlar Vaşinqtonun Avrasiya siyasətində yeni mərhələnin anonsudur.

Y.Kifu Mərkəzi Asiya üzrə siyasətdə Azərbaycanın rolunun xüsusi önəm daşıdığını qeyd edir. ABŞ administrasiyası üçün Azərbaycan həm enerji təhlükəsizliyinin təminatçısı, həm də qlobal nəqliyyat xəritəsinin əsas “keçid nöqtəsi” kimi qiymətləndirilir. Analitik yazır ki, Orta Dəhliz, Zəngəzur dəhlizi və Xəzər hövzəsi boyunca formalaşan yeni nəqliyyat marşrutları Mərkəzi Asiyadan Avropaya yük axınlarını kəskin şəkildə artırır və bu prosesin mərkəzində məhz Azərbaycan dayanır.

Onun şərhinə görə, region ölkələri ilə ABŞ arasında genişlənən iqtisadi-ticarət əlaqələri və nadir metallar üzrə əldə olunan razılaşmalar fonunda Azərbaycan həm strateji tranzit mərkəzi, həm də regional sabitlik aktoru kimi əhəmiyyətini daha da artırır. O bildirir ki, ABŞ-ın Mərkəzi Asiya siyasətində Azərbaycandan yan keçmək artıq mümkün deyil, çünki Bakı həm infrastruktur, həm təhlükəsizlik, həm də enerji sahələrində “kilid ölkə” statusunu möhkəmləndirib.

Analitik qeyd edir ki, ABŞ-ın regionda artan fəallığı Moskva və Pekinin mövcud təsir mexanizmlərinə ciddi təzyiq yaradır. Vaşinqtonun strategiyası regionu Çin–Rusiya təsirindən uzaqlaşdırmaqla yanaşı, Mərkəzi Asiyanı Avro-Atlantik iqtisadi sisteminə daha sıx bağlamaq məqsədi daşıyır. Bu prosesin əsas coğrafi dəhlizlərindən biri kimi isə məhz Azərbaycan seçilir.

Nəticə olaraq, Y.Kifu vurğulayır ki, Tramp administrasiyasının Mərkəzi Asiyaya “giriş gücü” qlobal geosiyasətdə yeni mərhələnin başlanğıcıdır. ABŞ-ın regionla bağlı iqtisadi, təhlükəsizlik və nəqliyyat təşəbbüsləri həm regional qonşuluğu, həm də Avrasiyanın strateji xəritəsini yenidən formalaşdırır. Bu dəyişikliklər fonunda Azərbaycanın regional liderliyi və nəqliyyat diplomatiyası yeni reallığın mühüm dayaqlarından biri olaraq qiymətləndirilir.

İqbal Hacıyev

AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri

Buxarest