SABAH! Həkimlər niyə latın dilini öyrənir və ya bu dil niyə ölü hesab edilir?

Latın dilinin adı "lingua latina" kimi səslənir və bu dilin daşıyıcıları olan latınların adından gəlir. Latınlar indoevropa və ya italyan mənşəli tayfalar olub və eramızdan əvvəl X-IX əsrlərdə mərkəzi İtaliyanın Latsio bölgəsində yaşayıblar. Zaman keçdikcə dil bir neçə dəfə dəyişikliklərə uğrayıb.

Qaynarinfo xəbər verir ki, eramızdan əvvəl VI–III əsrlərdə latın dili artıq Roma Respublikasının rəsmi dili olub. Eramızdan əvvəl I əsrdən eramızın II əsrinə qədər dil daha da zənginləşib, onu "klassik latın" adlandırınlar. Filosoflar, ədiblər və alimlər əsərlərini bu dildə yazıblar.

Eramızın I–VI əsrlərində isə xalq arasında "vulqar latın" yayılmağa başlayıb. Bu dövrdə Roma İmperiyasının fəth etdiyi torpaqlarda insanlar həmin dildə danışıblar. Məhz bu formadan italyan, fransız, ispan, portuqal və rumın dilləri meydana gəlib.

Latın dilinin "ölməsi" Roma imperiyasının süqutu ilə bağlıdır. Dil gündəlik ünsiyyətdə tədricən yox olub. V əsrdən etibarən "orta əsr latını" Avropada elm, hüquq və kilsənin dili olaraq istifadə edilib. Xronikalar yazılıb, universitetlərdə dərslər keçirilib, tibbi terminlər işlədilib. Lakin insanlar artıq gündəlik həyatlarında latınca danışmayıb. Yeni dövlətlərin dilləri (fransızca, ingiliscə və s.) üstünlük qazanaraq latını arxa plana keçirib.

Alimlərin fikrincə, latın ən qədim italyan dillərindən biridir və yeganə dildir ki, ondan yeni dillər – roman dilləri – yaranlb. Digər italyan dilləri isə yox olub. Hazırda Vatikanın rəsmi dili latındır, həmçinin "Malt cəngavərləri ordeni" və Roma-katolik kilsəsi tərəfindən də işlədilir. Lakin artıq gündəlik danışıq dili kimi mövcud deyil, inkişaf etmir və yayıla bilmir. Buna görə də "ölü dil" adlanır.

Latın dilinin tibbdə qorunub saxlanmasının səbəbi Roma imperiyasının dövrünə bağlıdır. Məhz həmin zamanda tibb sürətlə inkişaf edib və bütün terminlər latınca yazılıb. Roma həkimi Sels tibbi terminologiyanın banisi sayılır və onun işlədiyi anlayışların əksəriyyəti bu günə qədər dəyişmədən gəlib çatıb.

Həkimlər, hansı ölkədə yaşamasından asılı olmayaraq, universitetdə latın öyrənməyə məcburdurlar. Çünki bədənin hissələrinin, diaqnozların, reseptlərin və elmi anlayışların adları müxtəlif dillərdə fərqli səslənə bilər, lakin latınca eynidir. Bu, tibb işçilərinə bütün dünyada bir-birini dəqiq başa düşməyə imkan verir və qarışıqlığın qarşısını alır.

Aydın