Sıxlığı azaltmaq üçün təhsil müəssisələrinin köçürülməsi Əlverişli yerlər haradır?

Xəbər verdiyimiz kimi, Dövlət Proqramına əsasən, Bakı şəhərində yerləşən təhsil müəssisələrinin fəaliyyətinin şəhərin nəqliyyat sıxlığına təsiri qiymətləndiriləcək və müvafiq təkliflər hazırlanacaq.

2025−2029-cu illər ərzində bu istiqamətdə təhlillər aparılacaq, təkliflər hazırlanacaq və aidiyyəti qurumlarla razılaşdırılacaq, həmin təkliflərin həyata keçirilməsi ilə bağlı tədbirlər planı təsdiq ediləcək.

Maraqlıdır, bu yerdə ediləcək hansı təkliflər daha əlverişli olar?

Baş verəcək yeniliklər təhsil sisteminə necə təsir edər?

Mövzu ilə bağlı Trend-ə danışan Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Təhsildə Təhlil və Kommunikasiyalar Mərkəzinin rəhbəri Kamran Əsədov bildirib ki, pik saatlarda tıxacların 30-40%-i məhz məktəblərə və universitetlərə gedən şagirdlər və tələbələrlə bağlıdır:

"İlk növbədə qeyd edim ki, hazırda Bakı şəhərində 35 ali təhsil müəssisəsi fəaliyyət göstərir və burada 140 mindən çox tələbə təhsil alır. Bundan əlavə, müxtəlif səviyyəli məktəblərdə 600 mindən artıq şagird təhsil alır. Bu qədər təhsilalanın hər gün şəhər daxilində hərəkəti əsas yolların yüklənməsinə və tıxacların artmasına səbəb olur. Pik saatlarda tıxacların 30-40%-i məhz məktəblərə və universitetlərə gedən şagirdlər və tələbələrlə bağlıdır".

Bu problemi həll etmək üçün bir neçə əsas istiqamətdə tədbirlər görülə bilər...

"Birincisi, məktəb və universitet avtobuslarının tətbiqi effektiv bir həll yolu ola bilər. Hazırda valideynlərin şəxsi avtomobillərlə məktəbə uşaq aparması səhər saatlarında yolların həddən artıq yüklənməsinə səbəb olur. Əgər dövlət tərəfindən və ya özəl təşəbbüslərlə məktəb avtobusları sistemi qurularsa, valideynlərin fərdi nəqliyyat vasitələrindən istifadəsi azalacaq və yollar daha rahat olacaq. Məsələn, ABŞ və Avropada məktəb avtobusları bu məqsədlə effektiv şəkildə istifadə olunur və həmin ölkələrdə bu sistem tıxacların qarşısını almaqda mühüm rol oynayır.

İkincisi, təhsil müəssisələrinin dərs saatlarının fərqli vaxtlarda başlanması nəqliyyat axınının tənzimlənməsinə kömək edə bilər. Məktəb və universitetlərin eyni vaxtda fəaliyyətə başlaması səhər saatlarında nəqliyyat sıxlığını artırır. Əgər bəzi məktəblərin dərs saatı 8:30 və ya 9:00-a, bəzi universitetlərin isə 10:00 və ya daha gec başlanması təmin edilsə, bu yollardakı yükü mərhələli şəkildə bölüşdürər. ABŞ və Böyük Britaniya kimi ölkələrdə təhsil müəssisələrinin dərs saatlarının müxtəlif vaxtlarda başlaması nəqliyyat axınının tənzimlənməsinə kömək edib və sıxlığı təxminən 15-20% azaldıb.

Üçüncüsü, universitetlərin şəhərdən kənara köçürülməsi nəqliyyat sıxlığının azaldılması baxımından da effektiv yanaşma ola bilər. Hal-hazırda Bakı Dövlət Universiteti, Azərbaycan Texniki Universiteti, Azərbaycan Dillər Universiteti və Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universiteti kimi ali məktəblər mərkəzi yolların üzərində yerləşir və bu da tıxacların yaranmasında əsas faktorlardan biridir. Əgər bu universitetlər Xırdalan, Sumqayıt, Hövsan, Qaradağ və Pirallahı kimi ərazilərə köçürülərsə, tələbələrin və akademik heyətin hərəkəti şəhərdən kənara yönələr və yollardakı sıxlıq azalar. Dünya təcrübəsində də universitetlərin şəhər kənarına köçürülməsi geniş tətbiq olunur. Məsələn, Almaniyada Heidelberg Universiteti, Türkiyədə ODTÜ və Bilkent şəhər kənarında yerləşərək müasir kampus şəraiti yaradır və şəhər nəqliyyatına yük salmır.

Dördüncüsü, ictimai nəqliyyatın gücləndirilməsi və tələbə kartlarının tətbiqi fərdi nəqliyyat vasitələrindən istifadənin azalmasına səbəb ola bilər. Məsələn, Almaniyada tələbələr üçün xüsusi aylıq nəqliyyat kartları var və tələbələr metro, avtobus və tramvaylardan güzəştli qiymətlə istifadə edirlər. Bakıda da bu sistemin tətbiqi həm ictimai nəqliyyata keçidi artırar, həm də şəhər nəqliyyatının yükünü azaldar”, - deyə o əlavə edib.

K.Əsədov vurğulayıb ki, bu yeniliklərin təhsil sisteminə bir neçə müsbət təsiri olacaq:

"• Davamiyyət artacaq: Nəqliyyat problemlərinin azalması nəticəsində tələbələr və şagirdlər dərslərə vaxtında çata biləcək.

• Tədris keyfiyyəti yüksələcək: Tıxacda uzun müddət qalan şagirdlər və müəllimlər fiziki yorğunluq hiss edir ki, bu da dərs prosesinə mənfi təsir göstərir.

• Valideynlərin yükü azalacaq: Məktəb avtobuslarının tətbiqi ilə valideynlər uşaqlarını məktəbə aparmaq üçün əlavə vaxt sərf etməyəcək.

• Ekoloji təsir: Avtomobillərin istifadəsinin azalması karbon emissiyalarını da azaldacaq və şəhərin hava keyfiyyəti yaxşılaşacaq.

Nəticədə Bakıda təhsil müəssisələrinin nəqliyyat sıxlığına təsirinin araşdırılması və uyğun təkliflərin hazırlanması şəhər infrastrukturunun dayanıqlılığını artıracaq. Məktəb avtobuslarının tətbiqi, dərs saatlarının mərhələli şəkildə başlanması, universitetlərin şəhərdən kənara köçürülməsi və ictimai nəqliyyatın gücləndirilməsi kimi addımlar bu problemi həll etməyə kömək edə bilər. Azərbaycanın bu sahədə beynəlxalq təcrübədən yararlanaraq sistemli və uzunmüddətli həllər hazırlaması şəhərin yükünü azaldacaq ”, - deyə o qeyd edib.

Təhsil eksperti Qoşqar Məhərrəmov isə Trend-ə bildirib ki, məktəblərin nəqliyyat sıxlığı ilə bağlı müxtəlif praktikaları, beynəlxalq təcrübələri var:

"Bununla bağlı ən önəmli təcrübələrdən biri məktəb avtobuslarının olmağıdır. Məktəb avtobusu olanda hər kəs öz valideyninin avtomobili ilə gəlmir. O zaman uşaqlar üçün məktəbə gəlib-getmək daha rahat olur. Məktəb avtobusları avtobus zolaqları ilə hərəkət etdiyi üçün uşaqlar da vaxtında gəlib məktəblərinə çata bilirlər və etibarlı olur. Çünki avtobus zolaqlarında başqa avtomobillər olmur. Ona görə də düşünürəm ki, bu praktika Azərbaycanda da tətbiq oluna bilər. Müvafiq qurumlar tərəfindən hər məktəb üçün lazımı sayda avtobuslar təşkil olunsa, düşünürəm ki, problem həll olunar və sıxlığın qarşısı xeyli alına bilər".

Ekspert qeyd edib ki, bir digər məsələ isə Azərbaycanda məktəblərin səviyyəsinin mərkəzi yerlərlə kənar zonalar arasında fərqli olmasıdır.

"Məktəblər arasında belə bir fərqin olması əlbəttə ki, valideynləri vadar edir ki, onlar kənarda yaşasalar belə mərkəzi yerlərdəki məktəbə uşaqlarını qeydiyyatdan keçirsinlər. Məsələn, Binədə yaşayan bir şagird hər gün şəhərin mərkəzinə məktəbə gəlir. Bu əlbəttə ki, həm təhlükəlidir, həm nəqliyyat sıxlığının artmasına səbəb olur, həm də vaxt itkisidir. Amma həqiqətən də sistemi bir az daha inkişaf etdirə bilsək, kənar yerlərdə yerləşən məktəblərin mərkəzdə yerləşən məktəblərdən bir fərqi qalmasa, bu məsələni insanların təfəkküründə yerləşdirə bilsək və təmin edə bilsək, uşaqlar məktəb üçün şəhər mərkəzinə gəlməyəcək, öz evinə yaxın olan məktəbə getməyi seçəcək",- deyə o əlavə edib.