Süni intellekt artıq həyatımızın ayrılmaz hissəsidir

İnformasiya və kommunikasiya texnologiyalarının inkişaf etdirilməsi

Yaxın gələcəkdə süni intellektin tətbiq sahələri daha da genişlənəcək

Azərbaycan 2025–2028-ci illəri əhatə edən süni intellekt Strategiyası ilə rəqəmsal inkişaf istiqamətində mühüm addım atır. Baş nazir Əli Əsədovun imzaladığı yeni sərəncamla bu Strategiyanın icrasının effektiv şəkildə həyata keçirilməsi üçün konkret mexanizmlər işə salınır. Əsas yeniliklərdən biri, İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzi tərəfindən yaradılacaq monitorinq və hesabatlılıq moduludur. Bu modul dövlət qurumlarının strategiya çərçivəsində gördüyü işlərin izlənməsi və qiymətləndirilməsi üçün mühüm alət rolunu oynayacaq.

Modul vasitəsilə tədbirlərin icrasına dair məlumatlar elektron şəkildə toplanacaq, sistemləşdiriləcək və Nazirlər Kabinetinə illik hesabat şəklində təqdim olunacaq. Bu yanaşma şəffaflığın və hesabatlılığın təmin edilməsinə, dövlət resurslarının məqsədyönlü istifadəsinə və zamanında qərarların qəbuluna töhfə verəcək. Eyni zamanda, dövlət orqanlarına ayda bir dəfə görülən işlərlə bağlı hesabat təqdim etmək və ilin sonunda yekun nəticələri təqdim etmək öhdəliyi qoyulub. Bu, süni intellektlə bağlı təşəbbüslərin vaxtaşırı izlənməsini və dəyişən tələblərə uyğun adaptasiyasını mümkün edəcək. Burada diqqət çəkən başqa bir vacib məqam isə rəqəmsal resursların əsas baza kimi seçilməsi və modula maliyyə, texniki əsaslandırmalar, satınalma müqavilələri kimi detallı məlumatların da inteqrasiyasıdır. Bu, təkcə texnoloji tərəqqiyə deyil, həm də dövlət idarəçiliyində innovasiyaların tətbiqinə geniş yol açır.

Nəticə etibarilə, yeni sərəncam Azərbaycanın süni intellekt sahəsindəki strategiyasının təkcə kağız üzərində qalmayacağını, praktiki və ölçülə bilən nəticələrə yönəldiyini göstərir. Ölkənin rəqəmsal gələcəyi üçün bu, mühüm və sistemli bir başlanğıcdır.

Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi yanında İnnovasiya və Rəqəmsal İnkişaf Agentliyinin (İRİA) sədrinin müavini Rəşad Xalıqovun sözlərinə görə, Strategiya özündə bir sıra məqamları əhatə edir, 15 müxtəlif layihənin icrasını nəzərdə tutur: “Azərbaycanda indiyə qədər 30 milyondan çox məlumatın dürüstləşdirilməsi təmin edilib. Hazırda müxtəlif dövlət qurumları ilə birgə məlumat bazalarında mövcud olan kirliliyin və məlumat uyğunsuzluqlarının aradan qaldırılması məqsədilə layihələr icra olunur. Bu addımlar növbəti mərhələlərdə innovasiya və süni intellekt texnologiyalarının tətbiqi üçün möhkəm zəmin yaradır".

İKT eksperti Elçin Qasımovun sözlərinə görə, Azərbaycanın süni intellekt sahəsində qəbul etdiyi 2025–2028-ci illəri əhatə edən Strategiya, ölkənin texnologiya əsasında inkişaf niyyətinin ciddi göstəricisidir. Onun fikrincə, bu sənəd yalnız texnoloji tərəqqini deyil, həm də dövlət idarəetməsində çevikliyi və hesabatlılığı artırmağı hədəfləyir: 

“Xüsusilə diqqət çəkən məqam ondan ibarətdir ki, Strategiyanın icrasını izləmək üçün rəqəmsal monitorinq və hesabatlılıq modulu yaradılacaq. Bu həm dövlət orqanlarının fəaliyyətini izləməyə, həm də qərarların nəticələrini qiymətləndirməyə imkan verəcək. Belə bir yanaşma beynəlxalq təcrübəyə uyğun olaraq süni intellektin tətbiqində risklərin minimuma endirilməsi və nəticə əsaslı idarəetmənin təmin edilməsi baxımından çox vacibdir. Mən bunu idarəetmədə yeni mərhələ kimi qiymətləndirirəm. Bu modulla həm şəffaflıq artır, həm də texnologiyanın dövlət strukturuna real inteqrasiyası baş verir. Bundan sonra əsas məsələ – icraçı qurumların bu prosesi nə qədər ciddi şəkildə izləyəcəyidir. Strategiyanın uğuru yalnız sənədin qəbul olunmasında deyil, onun praktik tətbiqindədir".

Millət vəkili Azər Badamov “Sherg.az”a bildirib ki, yaxın gələcəkdə süni intellektin tətbiq sahələri daha da genişlənəcək: “Artıq ölkəmizdə də bu istiqamətdə ciddi addımlar atılıb. Süni intellektlə bağlı dövlət proqramı qəbul olunub, “2025–2028-ci illər üçün Süni İntellekt Strategiyası” təsdiqlənib. Deputat qeyd edib ki, süni intellektin əsas üstünlüyü insanın saatlarla görəcəyi işi çox qısa müddətdə, dəfələrlə daha sürətli şəkildə yerinə yetirə bilməsidir. Bu baxımdan süni intellektin tətbiqi insan əməyinin azaldılması, qərarların daha düzgün və operativ verilməsi üçün olduqca effektiv vasitədir. Azərbaycanda da bu texnologiyadan müxtəlif sahələrdə istifadə edilməsi böyük imkanlar vəd edir: 

“Süni intellekt həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilir. Çünki bir neçə il əvvəl süni intellekt haqqında çoxunun məlumatı yox idisə, bu gün insanların əksəriyyəti süni intellektdən danışır. Süni intellekt artıq bir çox sahələrdə tətbiq olunmağa başlayıb. O cümlədən iqtisadiyyatda süni intellektin rolu günü-gündən artmaqdadır”.

Deputat bildirib ki, inkişaf etmiş bir çox ölkələrdə süni intellektlə bağlı tədrisin orta məktəbin proqramlarına salınması üzərində düşünürlər: 

“Təbii iki, hansı ölkə bu istiqamətdə daha tez hərəkətə keçirsə, o ölkə də daha qazanclı çıxır. Azərbaycan da müasir texnologiyalara və süni intellektin inkişafına çox diqqət yetirən ölkədir. Biz kosmik fəzaya malik olan ölkələrin sırasına daxil olmuşuq. Bu baxımdan ölkədə aparılan islahatlar süni intellektin istehsalatda tətbiqinin genişləndirilməsini sürətləndirəcək. Bu istiqamətdə dövlət proqramının da qəbul olunmasını vacib hesab edirəm. Gənclər öz peşələrini elm tutumlu sahələrə, süni intellekt üzərində qurmalıdırlar. Sahibkarlar da gələcəkdə fəaliyyətində süni intellektə üstünlük verəcək. Çünki süni intellekt prosesləri daha dəqiq və daha rentabelli edir. Bu baxımdan bəşəriyyətin gələcəyi süni intellektin üzərində qurulacaq desək, yanılmarıq”.

Azərbaycan İnternet Forumunun prezidenti Osman Gündüz isə “Azərbaycan Respublikasının 2025–2028-ci illər üçün Süni İntellekt Strategiyası"nın təsdiqlənməsini ölkənin rəqəmsal gələcəyi üçün mühüm bir addım kimi qiymətləndirib. AİF prezidenti “Sherg.az”a bildirib ki, Süni İntellekt Strategiyası süni intellektin effektiv idarə olunması və müvafiq hesablama infrastrukturunun qurulmasını hədəfləyir: 

“Strategiyada məlumatların effektiv idarə olunması və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün tədbirlər nəzərdə tutulur. Süni intellekt sahəsində ixtisaslı kadrların hazırlanması və bu sahədə təhsil imkanlarının genişləndirilməsi planlaşdırılır. Süni intellekt texnologiyalarının inkişafı üçün əlverişli biznes mühiti və müvafiq dövlət standartlarının formalaşdırılması məqsəd qoyulur.

Süni intellekt sahəsində cəmiyyətin məlumatlılığının artırılması və Təbii Dil Emalı ilə bağlı işlərin görülməsi də strategiyada əksini tapıb”.

O.Gündüzün fikrincə, bu strategiya Azərbaycanın rəqəmsal gələcəyini qurmaq üçün əsas addımlardan biridir. Sənəd, ölkədə süni intellekt ekosisteminin formalaşmasına və bununla əlaqəli əlverişli mühitin inkişafına, kadr potensialının formalaşmasına təkan verəcək. Qeyd olunanların reallaşdırılması təkcə texnoloji inkişafı deyil, həm də iqtisadi, sosial və beynəlxalq sahələrdə ölkəmizin mövqeyini gücləndirəcək. Onun sözlərinə görə, Strategiyanın uğurla həyata keçirilməsi üçün effektiv icra, resursların düzgün bölüşdürülməsi və davamlı monitorinqin vacibliyini vurğulayır. O.Gündüz strategiyanın hazırlanmasında beynəlxalq təcrübənin, xüsusilə Türkiyənin Rəqəmsal Transformasiya Ofisi ilə əməkdaşlığın əhəmiyyətini qeyd edib. Bu sənədin qəbulunun ölkəmiz üçün əhəmiyyətli bir hadisə olduğunu və Azərbaycanın rəqabət qabiliyyətinin güclənməsində mühüm rol oynayacağını bildirib.