Sutka 2 saata qədər azalsa, nə olar? Fəlakətlər, daşqınlar və...

Artıq sutka ərzində kifayət qədər vaxt olmadığını hiss edirsiniz. Ancaq belə çıxır ki, bu, təkcə sizin təsəvvürünüz deyil - günlər əslində qısalır. Alimlərin hesablamalarına görə, bu il iyulun 9, 22 və avqustun 5-də günün uzunluğu standart 24 saatdan 1,3-1,51 millisaniyə qısalıb.

Lent.az-ın xarici mediaya istinadla xəbərinə görə, dəqiq səbəbin sirr olaraq qalmasına baxmayaraq, bir neçə mümkün faktor var: atmosferdəki dəyişikliklər, buzlaqların əriməsi, Yerin nüvəsində hərəkət və zəifləyən maqnit sahəsi.

Bir neçə millisaniyəni itirmək çox narahatedici olmayacaq, lakin dəhşətli süjeti olan yeni kitabda dünyanın sözün əsl mənasında “orbitdən düşməsi” təsvir edilir. Aleks Fosterin “Dairəvi hərəkət” romanında Yerin günləri 23 saata, sonra 20-yə, sonra isə cəmi ikiyə qədər azalır.

Fırlanan bir zirvə kimi, planet o qədər sürətlə fırlanır ki, hətta cazibə qüvvəsi də təsirini itirir, günəş isə getdikcə daha tez doğub batır. Ekspertlər belə bir ssenarinin real həyat nəticələrini təsvir edirlər - irimiqyaslı fəlakətlər, daşqınlar və zəlzələlər.

Yer daha sürətli fırlansa nə baş verərdi

Fosterin kitabında Yerin fırlanmasının sürətlənməsinə 30.000 fut yüksəklikdə orbitə çıxan, nəqliyyat sistemlərini kökündən dəyişdirən nəhəng təyyarələr şəbəkəsi səbəb olur. Əvvəlcə sürətlənmə demək olar ki, nəzərə çarpmır, günlər cəmi bir neçə saniyə qısalır və heç kim bunu hiss etmir. Amma tədricən fırlanma o qədər sürətlənir ki, bir gün cəmi iki saat çəkir və bu, qlobal fəlakətə gətirib çıxarır.

Əgər Yerin fırlanması faktiki olaraq sürətlənsəydi, “mərkəzdənqaçma effekti” yaranardı – cisimlər karuseldə oturacaqlar asılmış kimi planetin oxundan uzaqlaşmağa başlayacaqdı. 

Okeanlar ekvator ətrafında qabarıqlaşaraq Yerə almaz forması verəcək və qütb bölgələrindən çəkilən su Şimal buzlu okeanını daha dayaz edəcək və ekvator bölgələrini su basacaq. Hətta su altında qalmayan ekvatorun yaxınlığındakı torpaqlar sunami və daşqın riski ilə daha çox üzləşəcək.

San-Dieqodakı Kaliforniya Universitetinin geofizika professoru Dunkan Eqnyu qeyd edib ki, “ən böyük dəyişikliklər okeanın gelgitlərində baş verəcək”.

Çimərliyə getmiş hər kəsin bildiyi kimi, dünyanın sahilyanı ərazilərində Yerin fırlanması ilə birlikdə Ay və Günəşin cazibə qüvvəsi səbəbindən yüksək və aşağı gelgitlər müşahidə olunur. Planetin fırlanması hazırda hər 24 saat 50 dəqiqədən bir iki yüksək gelgit və iki aşağı gelgitə səbəb olur.

Professor Eqnyu deyib: "Bunu 10 faiz dəyişdirin və bəzi yerlərdə daha yüksək, digərlərində isə aşağı gelgitlər əldə edəcəksiniz". 

Bundan əlavə, Yer nə qədər sürətli fırlanırsa, tektonik plitələr bir o qədər sürətlə hərəkət edir ki, bu da geoloji gərginliyi artıra və "çoxlu zəlzələlərə" səbəb ola bilər.

Ekvatorda (Yerin çevrəsinin ən böyük olduğu yerdə) fırlanma sürətinin tropiklərdə və ya qütblərdə olduğundan daha yüksək olduğunu xatırlamaq lazımdır: qütblərdə demək olar ki, sıfıra qarşı təxminən 1650 km/saat.

Bizi yerin səthində cazibə qüvvəsi saxlayır, lakin fırlanma kifayət qədər sürətlənərsə, mərkəzdənqaçma qüvvəsi cazibə qüvvəsini dəf edəcək və cisimlər kosmosa uçmağa başlayacaq.

“Yer nə qədər sürətli fırlanırsa, bir o qədər çox cazibə qüvvəsi aradan qalxacaq və özünüzü daha yüngül hiss edəcəksiniz”, - Foster vurğulayıb.

NASA astronomu doktor Sten Odinvald öz növbəsində hava hadisələrinin ekstremal və dağıdıcı xarakter alacağı barədə xəbərdarlıq edib. Fırlanma sürəti artdıqca siklonlara fırlanmalarını verən koriolis effekti də artacaq. Qasırğalar daha sürətli fırlanacaq və daha çox enerji daşıyacaq.

Əgər Yer kürəsinin fırlanması sürətlənsəydi, bu, daha az gün işığı və yuxu üçün daha az vaxt demək olardı ki, bu da insanların məhsuldarlığının azalmasına səbəb olardı.

Günlər qısaldıldıqca saat daim sıfırlanmalı və ya hətta tamamilə yeni bir vaxt hesablama sistemi icad edilməli idi. Baxmayaraq ki, insanlarda "sirkadiyalı ritm" var - 24 saatlıq sutkaya bağlı daxili bioloji saat. Onun pozulması (məsələn, uçuşlar səbəbindən) artıq fiziki və psixoloji problemlər yaradır.

Bundan əlavə, bir çox peyklər yersiz olardı ki, bu da rabitə, internet, TV və digər sistemlərdə fasilələrə səbəb olardı. Ancaq xatırlamaq lazımdır ki, Yer kürəsinin fırlanmasını bu qədər sürətləndirmək ideyası elm adamlarına görə "tamamilə absurddur".