TEATRI YAŞATMAQ GƏRƏK Allahverdi Musayev: “Aktrisa sarıdan qıtlıq çəkirik”

“Müəyyən  yaş  hüduduna çatmış aktrisaları əvəz edə biləcək  qüvvələrimiz  demək  olar  ki,  yox  dərəcəsindədir”

Hər  zaman olduğu kimi bu gün də teatrlarımızdan söhbət düşəndə öz yaradıcılıq  potensial  qüvvələri  ilə  diqqət  mərkəzində  olmağı bacaran  Qazax Dövlət  Dram  Teatrı  haqqında  söhbət  açmamaq  mümkün  deyil.  Qeyd  etmək lazımdır  ki,  Qazaxda  ilk  dəfə 1938-ci  ildə  kolxoz-sovxoz  teatrı  fəaliyyət göstərməklə  sonradan  1943-cü ildən dram teatrına çevrilərək ona Səməd Vurğunun  adı verilib. 1949-cu  ilə  qədər  Dövlət  Dram  Teatrı  kimi  fəaliyyət göstərib. O dövrdə repertuarında əsasən Azərbaycan və dünya klassiklərinin pyesləri,  həmçinin  müasir  ədəbiyyat  nümunələri  geniş  yer  alıb. 1960-cı  ildən “Xalq  teatrı”  kimi  mövcud  olan  bu mədəniyyət  ocağı  1988-ci  ildən  “Dövlət Dram  Teatrı”  statusu  ilə  yenidən  fəaliyyətə  başlayıb. 1989-cu  il  iyun  ayının 1-də  Xalq şairi  Bəxtiyar  Vahabzadənin  “Dar ağacı” tarixi faciəsi ilə ilk tamaşasını   teatrsevərlərinə  təqdim  edib. Yaradıcı  kollektiv  repertuar  zənginliyini qoruyub saxlamaq məqəsədilə rus, alman, bolqar, türk, tacik dramaturqlarının əsərlərinə  müraciət edib.  Klassik  və  müasir  Azərbaycan  dramaturgiyası  isə teatrın  repertuarının  əsasını  təşkil  edib.

Bu  gün  də  yaradıcı  kollektiv  teatr  ənənələrinin  qorunub  saxlanılması, inkişaf etdirilməsi və geniş tamaşaçı auditoriyasına təqdim edilməsi məqəsdilə uğurla çalışır. Teatrın yaradıcılıq yoluna yenidən nəzər salmaq, repertuar planları eləcə  də  yeni  uğurları haqqında tanış olmaq məqsədilə müsahibim teatrın direktoru  vəzifəsini  müvəqqəti  icra  edən  Allahverdi  Musayevdir.

Allahverdi  Əhməd  oğlu  Musayev  25  may  1983-cü  ildə  Qazax  rayon Aşağı Əskipara  kəndində  anadan  olmuş, 1989-2000-ci  illərdə  İslam  Nəsilov adına Aşağı  Əskipara  kənd  orta  məktəbini  bitirib,  2000-2004-cü  illərdə  dram-kino  aktyoru  ixtisası  üzrə  Azərbaycan  Dövlət  Mədəniyyət  və İncəsənət Universitetində təhsil  alıb.  Elə  həmin  ildən  də  Qazax Dövlət Dram Teatrında  fəaliyyətə başlayıb. O, 2005-2014-cü  illərdə  aktyor, 2015-ci ildən isə  quruluşçu   rejissor  vəzifəsində  çalışır.  2023-cü ildən isə Qazax Dövlət Dram Teatrının  direktoru  vəzifəsni müvəqqəti olaraq icra edir.

 Allahverdi Musayev bu  illər  ərzində  Qazax Dövlət Dram Teatrının səhnəsində quruluş verilən Oktay Altunbayın “40-cı otaq”da  Qaraduman, Con Steynberqin  “Siçanlar  və  adamlar”da   Lenni,  Vaqif   Səmədoğlu  “İntihar”da  Azər,  Elçinin  “Dəlixanadan dəli  qaçıb”da Siyasi  icmalçı, “Mənim  ərim  dəlidir”də Qonşu, Əli  Əmirlinin “Varlı  qadın”da  Qara, Seyfəddin Dağlının “Oyun  bitdi”də  iki  həkim,  Firuz  Mustafanın “Qarışqa  tələsi”də  Oğlan, Əhməd Orucoğlunun “Pul dəlisi”də  Dəli, Nəcəf  bəy  Vəzirovun  “Ağa  Kərimxan  Ərdəbili”də  Səfərəli, Orxan  Kamalın  “Yad  qızı”da  Polis  rəisi, Süleyman Sani Axundovun “Tamahkar”da   İmran,  Mirzə  Fətəli  Axundzadənin  “Xırs  quldurbasan”da Bayram, Əbdürrəhim  bəy  Haqverdiyevin  “Kimdir  müqəssir”də  Qasım  ağa, İlyas  Əfəndiyevin  “Sən  həmişə  mənimləsən”də   Fərəcov kimi maraqlı obrazlarda  çıxışlar  edib.  O, həmçinin  bu  teatrın səhnəsində Elçin  Hüseynbəylinin “İmperator”, İskəndər  Coşqunun  “Ana laylası”. Viktor  Hüqonun “Bir  edam  məhkumunun  son  günü”,  Əhməd  Orucoğlunun  “Pul  dəlisi”, “Qulluqçu  axtarıram”, Jalə  İsmayılın  “Min  bir  gecəlik   kitabxana”, Şəbnəm  Xeyrullanın  “Arqon”  pyeslərinə səhnə həyatı bəxş edərək maraqlı rejissor  traktofkası  ilə  diqqət  mərkəzində  olmağı  bacarıb.

- 2024-2025-ci teatr mövsümündə  yaradıcılıq atmosferinə təsir edən əsas amillər hansılar olub?

Hamıya bəllidir  ki, İncəsənət  Universitetini  bitirən  aktyor  və  ya  rejissor heyətini  regionlara  dəvət  edib  işlə  təmin  etmək  çox  çətin  məsələdir,  bunun obyektiv və subyektiv səbəbləri var, həm yaradıcı adam üçün paytaxtda inkişaf etmək  daha  cəlbedici  və  asan  görünür,  həm  də  maddi  tərəfdən  rayon  sakini deyilsə  indiki  əmək  haqqı  ilə  həm  kirayədə  qalmaq  həm  də  özünü  saxlamaq çətin  məsələdir.  Ona  görə də biz  çalışırıq  ki, yerli  gənclərlə  əməkdaşlıq  edək,  yaradıcı  heyətin  cavan  kadrlarla  yenilənməsinə  çalışırıq, sevindirici  haldır  ki, Bakı  Dövlət  Universitetinin  Qazax  filialı  ilə  əməkdaşlığımız  öz  səmərəli  nəticəsini  verib. Belə ki, bu  mövsümdə  Universiteti  bitirmiş  istedadlı  tələbələrindən  üç  nəfəri  kollektivimizə  dəvət  edib  işlə  təmin  etmişik  və  bu  da  şubhəsiz  ki, yaradıcı  işimizə  çox  müsbət  təsir  edir.

- 2025-ci teatr mövsümündə hazırlanan yeni tamaşalar haqqında nə deyə bilərsiniz?

- 2025-ci ilin  teatr  mövsümü  Qazax  Dövlət  Dram  Teatrı  üçün  məhsuldar bir  il  olmuşdur.  Belə  ki, teatrın  baş  rejissoru,  Respublikanın  Əməkdar  artisti  Musa Eyyubov 44  günlük  Vətən  Müharibəsinə  həsr olunan Əli  Əmirlinin “Xeyir  Xəbər” pyesi  əsasında  “Şəhid  atası”  tamaşasını  hazırlayıb.  Yeni  tamaşa  Qazax  ictimaiyyəti  tərəfindən  çox  müsbət  qarşılanıb.  Bu  movsümdə mən  gənc  və  istedadlı  dramaturq  Şəbnəm  Xeyrullanın  qələmə  aldığı  “Arqon” adlı  mono-pyesinə  quruluşçu  rejissor  olaraq  müraciət  etdim. Absurd-gerçəkçilik  üslubunda  yazılmış  bu  pyesdə  həyatında  heç  bir  uğura  imza  ata  bilməyən,  gerçək  həyatla  ayaqlaşmayan,  həyatından  bezib  intihara  qalxan adamın  keçirdiyi  psixoloji  sarsıntıdan  bəhs  edilir.  Biz  bu  əsərlə  mini-tamaşalar  festivalında  çıxış  etmək  niyyətindəyik. Bundan  əlavə  teatrımızın   quruluşçu  rejissoru,  Respublikanın  Əməkdar  artisti,  Xəzər  Gəncəli repertuardan  kənar  iki  tamaşa  hazırlayıb.  Bunlardan  biri  yazıçı-publisist, Əməkdar  İncəsənət  xadimi  Ağalar  İdrisoğlunun  ailə-məişət  mövzusunda yazmış   olduğu  “Teleqram”  pyesi,  digəri  isə  türk  yazarı  Cahid  Atayın  mövzusu kənd  həyatından  bəhs  edən  “Pusquda”  dramıdır.  Repertuarımızda  uşaq tamaşalarına   da   yer   verilir.  İyun  ayının  1-də  “Uşaqların  Beynəlxalq   Müdafiəsi”  günü  münasibəti  ilə  teatrın  baş  rejissoru  Musa  Eyyubov  yazar Cəmilə   Allahverdiyevanın   eyni   adlı   pyesi   əsasında  “Əkil  və  Bəkil”  adlı  uşaq   tamasası  hazırlayıb,  məktəblilərin  qış  tətili  günlərində  Vüsal   Hüseynovun  yazdığı  və quruluş  verdiyi  “Yeni  il  möcüzəsi”,  yaz  tətilində  isə  Ceyhun  Vəlizadənin  yazdığı  və  quruluş  verdiyi  “Ünsürlərin  sehri  bir,  bulağın  sirri” tamaşaları   hazırlanıb.

- Qastrol səfərləri haqqında nə deyə bilərsiniz?

- Teatrımız  vaxtaşırı  Qazax  rayonun  kəndlərində  eləcə  də  Ağstafa,  Gədəbəy,  Tovuz,  Şəmkir   rayonlarında da  qastrol  səfərlərində  olub.  Həmin  rayonların  səhnəsində  Ağalar  İdrisoğlunun   müəllifi  olduğu  “İnan  mənə”   (rejissor:  Xəzər  Gəncəli),  Əli  Əmirlinin  “Onun  iki  qabırğası”  (rejissor:  Musa  Eyyubov),  yenə  də  eyni  dramaturqun  “Şəhid  atası”  pyesi (rejissor:  Musa  Eyyubov)  uğurla  nümayiş  etdirilib.  Ötən  il  teatrımız   27  oktyabr 3  noyabr  tarixlərində  Qazaxıstanın paytaxtı  Astana  şəhərində  keçirilən  “3-cü  Beynəlxalq  Teatral  Festivalı”nda iştirak  etdi.  Həmçinin  teatr  Qazaxıstanın  Əməkdar  İncəsənət  xadimi, yazar  Roza  Mukanovanın  60  illik  yubileyinə  onun  yazmış  olduğu “Bir  çətir  altında - mən”  tamaşası  ilə  çıxıs  etdi.  Yeri  gəlmişkən  Qazaxıstanın və  Qırğızıstanın  da  qatıldıgı  bu  festivalda  12  tamaşa  nümayiş etdirildi.  Azərbaycanı  da  bizim  teatr  təmsil  edirdi.  Ən yaxşı kişı rolu  üçün  təsis  olunan  mükafata  gizli  səs  vermə  yolu  ilə  teatrımızın  aktyoruXəzər  Gəncəli  layiq  görüldu.  O,  məslək  etibarı  ilə  rejissor  olsa  da  bu  tamaşada  ozünü  aktyor  kimi  sınadı  və  uğurlu  bir  ifa  ilə  qazaxıstanlı  tamaşaçıların rəğbətini  qazandı.  Bu  bizim  teatrımızın  respublikadan  kənarada  ilk  səfərimiz və  böyük  uğurumuz  idi.  Qeyd  edim  ki,  əsəri  rus  dilindən  tərcüməsi  də  Xəzər Gəncəliyə  məxsusdur.  Mükafat  olaraq  Xəzər  Gəncəliyə  uğurlu   ifası  üçün beş  yüz  min  qazaxıstan  təngəsi  (təxminən 1700 manat)  verildi.  Bundan  əlavə yaradıcı  kollektivimiz  bu  ilin  yanvar  ayında  “Bölgə  teatrlarının  Bakı premyeraları”  çərçivəsində  iki  tamaşa  ilə  cıxışlar  etdi.  Bunlardan  biri  rejissor Mirzə  Nicatın  hazırladığı  “Love  butik” (müəllif : Jalə  İsmayıl),  digəri  Abdulla Soyun  Samuel  Beklerim pyesi əsasında  hazıradığı  “Səmirsiz”  pyesinin tamaşalarıdir.  Hər  iki  tamaşa   Akademik  Milli  Dram  Teatrının  səhnəsində numayiş  etdirilib  və  “Səmirsiz”  mono – tamasasına  görə  quruluşçu  rejissor Abdulla   Soy  “Orjinal   rejissor   həllinə  görə”  Rüfət   Əhmədov  isə  “Ən  yaxşıaktyor”  nominasiyaları  üzrə  mükafata  layiq  görülüblər.  Həmçinin  qeyd  edim ki,  “Love butik”  pyesinin  tamaşası  Mədəniyyət  TV-nin  efirində  canlı  nümayiş etdirildi.

- Yeni  mövsümdə hansı tamaşaları hazırlamaq nəzərdə tutulub?

- Yeni  mövsümdə  repertuar  planına  uyğun  olaraq  teatrımızla  müntəzəm əməkdaşlıq  edən  iki  rejissoru  yenidən  dəvət  etmişik.  Onlardan  biri  Füzulu  Dövlət  Dram  Teatrının  baş  rejissoru  Mirzə  Nicatdır.  O, bizim  teatrda  məşhur türk  dramaturqu  Tuncer  Cücenoğlunun  “Uçqun”  pyesini   hazırlayacaq.  DigəriSəməd  Vurğun  adına  Akademik  Dövlət  Rus  Dram  Teatrının  aktyoru  Abdulla Soy  isə  Cəlil  Məmmədquluzadənin   “Ölülər”  pyesinə  quruluş  verəcək.  Ayrıca  mən  də  Xalq  şairi  Nəriman  Həsənzadənin  “Zəfər  yolu”  kompizisiyasını hazırlayacağam. Repertuardan  kənar  isə  Xəzər  Gəncəli Cəlil  Məmmədquluzadənin  “Poçt  qutusu”  hekayəsi əsasında  mono-tamaşa hazırlamaq   niyyətindədir.

- Dövlət  sifarişi  ilə  hazırlanan  tamaşalar  varmı?  Ümumiyyətlə  Dövlət sifarişli  tamaşaların  hazırlanması  prosesi  teatrın  yaradıcılıq  imkanlarının  inkişfına  necə  təsir  göstərir?

- Əslində  Dövlət  sifarişi  ilə  tamaşaların  hazırlanması  yaxşı  bir  haldır  və bu  proses  ümumi  teatrların  yaradıcılıq  imkanlarının  genişləndirilməsinə böyük  təkandır.  Ancaq  təəssüf  ki,  hər  dəfə  də  gözlədiyimiz  kimi  olmur.  Məsələn,  təyin  olunduğum  ilk  ili  məndən  öncə  direktor  vəzifəsini  muvəqqəti  icra  edən baş  rejissor  Musa  Eyyubov  Tuncer  Cucenoğlunun  “Dosye”  əsərini  dövlət  si-farişilə  hazırlanması  üçün  mədəniyyət  nazirliyinə  bir  müraciəti  olmuşdur. O  əsər  üçün  il  ərzində  bütün  yazışmaları  mən  də  davam  etdirərək  çox  çətin proseslərdən   keçdim.  İlin  sonunda  isə  hansısa  bəlli  olmayan  səbəbdən  sifarişə vəsait  ayırlmadı. Vəziyyəti  belə  gördükdən  sonra  daha  heç  bir  tamaşa  üçün sifariş  yazmadım.

- Beynəlxalq  və  Respublika  miqyaslı  Teatr  Festivallarında  iştirak etmək planlaşdırılırmı?

- Bəli,  belə  bir  niyyətimiz  var.  Mənim  quruluşumda  hazırlanan  “Arqon” pyesinin tamaşası ilə  Pribaltika  ölkələrinin  birində  keçiriləcək  mono-tamaşa festivalına   qatılmaq   istəyirik.  Xəzər   Gəncəlinin   bu   yaxında  hazırladığı  “Pusquda”  pyesinin   tamaşası  ilə  hər  il  Türkiyədə  keçirilən  “Beynəlxalq  Qara  Dəniz  Teatr  Festivalı”nda  iştirak  etmək  niyyətindəyik.

- Yeni  kadr  potensialının,  gənc  kadrların  teatra  cəlb  edilməsi  işi  necə aparılır?  Ümumiyyətlə  gənclərin  teatra  cəlb  edilməsi  prossesi  necə  həyata keçirilir?

- Yeni  kadrların  cəlb  olunması  məsələsinə  gəlincə,  bizim   burada   müəyyən  çətinliyimiz  hələ  mövcuddur. Belə  ki,  aktrisa   sarıdan  qıtlıq  çəkirik. Müəyyən  yaş  hüduduna  çatmış  aktrisaları  əvəz  edə  biləcək  qüvvələrimiz  demək  olar  ki, yox  dərəcəsindədir. Düzünu  desəm,  teatr  studiyasının yaradılmasına   hava-su   kimi   ehtiyacimız   var.  Təəssüflər  olsun  ki,  bəzi  region teatrlarda  studiyalar  fəaliyyət  göstərdikləri  halda  biz  bu  kimi imkanlardan yararlana  bilmirik.  Amma  Bakı  Dövlət  Universitetinin  Qazax  filialının tələbələri  arasında  teatrla  maraqlanan  gəncləri  cəlb  etməklə  onlarla  söhbətlər edir,  teatra  gənc  kadr  potensialı  olaraq  cəlb  etmək  üçün  çalışırıq. Mümkün qədər  bu  niyyətimizi  reallaşdıra  bilirik. 

- Teatra  dəvətli  rejissorların  cəlb  edilməsi  məsələlərində  maraq  nə dərəcədədir?

- Az  öncə  qeyd  etdiyim  kimi  bizimlə  Mirzə  Nicat  və  Abdulla  Soy  kimi perspektivli  rejissorlar  əməkdaşlıq  edirlər.  Onlar  bizim  teatrda  “Love butik”  və  “Səmirsiz”  adlı  standart  olmayan  qeyri-adi yaradıcılıq yanaşması xüsusiyyətləri  ilə  seçilən  kreativ  tamaşalara  imza  atıblar. Və  bu  tamaşalar  paytaxt   teatrsevər   tamaşaçıları   tərəfindən  də  rəğbətlə  qarşılanıb.  İndi  bu  rejissorlar  üzümüzə  gələn  teatr   mövsümündə  də  yeni   tamaşalar   hazırlamaq   niyyətindədirlər.  Bu  məqsədlə  Abdulla  Soy  “Ölülər”,  Mirzə  Nicat  isə  “Uçqun” pyeslərinə  səhnə  təcəssümü  verəcəklər.  Yeri  gəlmişkən  Xəzər  Gəncəlinin  də  teatrımıza  gəlişi  yeni  bir  yaradıcılıq  atmosferi  yaratmış,  maraqlı  tamaşaların ərsəyə  gəlməsində  az  rol  oynamamışdır.  O,  təcrübəli  rejissor  olmaqla  yanaşı teatrda  həm  də  yeri  gəldikcə  pedaqoji  fəaliyyət də  göstərir,  teatrda  çalışan  gənclərə  zaman-zaman  teatr  sənətinin,  eləcə  də aktyorluq  sənətinin  sirlərini  öyrədir.

- Bu  gün  teatrın  tamaşaçı  problemi  məsələləri  necə  tənzimlənir?

- Təbii  ki, region  teatrında  paytaxtdakı  kimi  könüllü  bilet  satışı  ilə  teatr saxlamaq  çətin  məsələdir.  Ancaq   mədəniyyət  nazirliyinin, regional mədəniyyət  idarəsinin,  Qazax  və  ətraf  rayonların  həmkarlar  ittifaqlarının  dəstəyi  ilə  bilet  satışı  olur.  Premyera  və  xüsusi  vaxtlarda  isə  acıq  qapı  günləri təşkil   edirik.  Məhz  bu  səbəbdən  də  tamaşaçı  baxımından  elə  bir  şikayətimiz yoxdur.  Təxminən  400  nəfərə  yaxın  tamaşaçı  tutumu  olan  teatr  salonumuz heç   bir   zaman   boş  olmur.  Qazax   tamaşaçısının  teatra  olan  marağı günbəgün  artmaqdadır. Xüsusilə tələbə,  müəllim  heyətindən  ibarət  tamasaçı kütləsi  tez-tez  tamaşalarımıza baxmağa  gəlir,  kollektivimizlə  yaradıcılıq  diskussiyasına  girir, tamaşaları  təhlil  edirlər.

- Teatrın  texniki-maddi  bazasının  vəziyyəti  müasir  dövrlə  ayaqlaşa bilirmi?  Problemlər  nədən  ibarətdir? 

- Ölkənin  demək  olar  ki,  bütün  teatrlarında  olmuşam,  dünya  teatr  binalarına  baxanda  müasir  texnikaları  nəzərə  alanda  bu  problem  bütün  teatr-larımızda  var.  Amma  teatrımıza  gəldikdə  isə  bizim  binamız  yoxdur. Mədəniyyət  mərkəzinin  səhnəsini  icarəyə  götürmüşük,  məşqlərimizi  burda keçirir   və   tamaşalarımızı  da  burada  göstərməli  oluruq.  Demək  olar  ki,  rayonun  ən  böyük  zalı  Mədəniyyət  mərkəzində  olduğu  üçün   müəyyən  dövlət  tədbirləri, mədəniyyət  mərkəzinin  iclasları,  musiqi  məktəblərinin  konsertləri də   bu   səhnədə   baş   tutur   və   çox   vaxt   plansız,  xəbərdarlıq   olmadan   təşkil olunduğundan   bizim  tamaşa  və  məşqlərimizə  ciddi  şəkildə  maneyə  olur.  Əlavə olaraq səhnənin hərlənən dairəsi olmadığı üçün çox pərdəli tamaşaları hazırlamaqda  çətinlik  çəkirik. Bununla  da  hadisələrin  daha  çox  bir  məkanda baş verdiyi  lokal  pyeslərə  müraciət  etməyi  üstün  tuturuq.  Bildiyiniz əsas işıq  sistemində  də  çatışmamazlıqlar  mövcuddur.  Ayrıca olaraq bu sahədə  təcrübəli,   işini  peşəkarcasına  bilən  mütəxəssisə  də  ehtiyac  duyulmaq-dadır.  Səs  sistemi,  radist  məsələsi  də  bizdə  köks  ötürəcək  mövzulardan  biri olaraq  qalmaqdadır. Ümumiyyətlə, burada çalışan texniki heyətin peşəkarlığının  artırılması  teatrımızda  ən  aktual ciddi  məsələlərdəndir. Ümumiyyətlə  teatrımızda  istər  yaradıcı,  istərsə  də  texniki  heyətdə  əsaslı  re-formaya  ehtiyac  vardır.  Vaxtı  ilə   kadr siyasətində yol  verilən  nöqsanlar  zamanla  aradan qaldırılmalı, işini peşəkar səviyyədə yerinə  yetirən  kadrlar  teatra  cəlb  edilməlidir.  Təbii  ki,  bu proseslərin reallaşması  üçün  isə  illər  lazımdır.

- Yeni  mövsümün  uğurlarını  nədə  görürsünüz?

- Yeni   mövsumə   ciddi   cəhdlə   hazıraşmaqdayıq.  Amma  uğur  qazanmaq üçün  çalışmaq  və  yalnız  çalışmaq  lazımdır. Bu  istiqamətdə  dəvət  etdiyimiz rejissorların tamaşalarına böyük ümidlər bəsləyirik. Ötən illərdə əldə etdiyimiz  müvəffəqiyyətləri  təkrar  etmək  istəyirik.  Əlavə olaraq yeni kadrların cəlb  olunması  məqsədi  ilə  studio  teatrı  təşkil  etmək  istəyirik. Həmçinin  tamaşalarımızın  təşkili  üçün  rayonlara  qastrollar  düşünürük  və təbiiki,  qarşıda  gələn  festivallara  da  hazırlıqlar  gedir.  Bir  sözlə  işlərimiz,  plan-larımız  çoxdur,  növbə  ilə  hamısını  həyata  keçirmək  niyyətindəyik.

Anar  Ərtoğrul  Burcəliyev

Teatrşünas-tənqidçi