“Təyyarənin vurulması Rusiyanın Azərbaycana xəbərdarlığı idi”

Elşad Musayev: “Ola bilsin ki, Moskva Bakıdan nəsə tələb edib, “yox” cavabından sonra belə bir cinayəti törədib”

Ötən il dekabrın 25-də Bakı-Qroznı istiqaməti üzrə marşrutu yerinə yetirən “Azərbaycan Hava Yolları” QSC-yə (AZAL) məxsus təyyarənin Qazaxıstanın Aktau şəhəri yaxınlığında qəzaya uğraması və bundan sonra hadisələrin inkişafı Azərbaycan-Rusiya münasibətlərində soyuqluğun yaranmasına səbəb oldu. Çünki təyyarənin raketlə vurulması səbəbindən qəzaya uğradığını göstərən kifayət qədər faktlar var və Rusiya sualları cavabsız qoyur. Azərbaycan tərəfi ən yüksək səviyyədə - Prezident səviyyəsində Rusiyadan üzrxahlıq, təzminat və ümumiyyətlə, məsələyə aydınlıq gətirilməsini istəyib.

Prezident İlham Əliyev dekabrın 29-da Heydər Əliyev Beynəlxalq Aeroportunda Azərbaycan Televiziyasına müsahibəsində qəzaya səbəbin təyyarənin Rusiya tərəfindən vurulması olduğunu açıq şəkildə bildirib və Rusiyanın ünvanına kifayət qədər sərt ifadələr işlədib.

““Qara qutu”lar açılandan sonra bilinəcək ki, nə üçün təyyarə enə bilməyib? Dəqiq nə vaxt təyyarəyə yerdən atəş açılıb? Nə üçün yaxında olan hava limanlarına təyyarə eniş cəhdi etməyib, daha yaxın Minvod və Mahaçqala hava limanları idi. Təyyarə Aktauya göndərildimi, yoxsa bu, obyektiv seçim idi? Müxtəlif fərziyyələr var. Bəziləri hesab edir ki, təyyarə bilərəkdən yerdəki xidmət tərəfindən, Qroznı tərəfindən göndərildi ki, çünki təyyarə artıq idarəolunmaz vəziyyətdə idi və ehtimal böyük idi ki, təyyarə dənizə düşəcək. Belə olan halda, ört-basdır cəhdləri uğurla nəticələnəcək və dırnaqarası quş versiyası əsas versiya kimi təqdim ediləcək. Bəzi mütəxəssislərin fikirlərinə görə, Aktau ona görə seçilmişdir ki, orada açıq məkandır və yaşayış yerləri hava limanından uzaqdır və təyyarə ekipajı fərz edə bilərdi ki, bu, qəza enişi olacaq və bunun üçün daha uyğun yer seçmişdi. Ancaq digər tərəfdən, yaxın hava limanları olan halda, təyyarə idarəolunmaz vəziyyətdə olan halda daha uzaq məsafəyə, özü də dənizin üzərindən uçmaq daha riskli idi. Yəni, bütün bu suallara hələ ki, cavab yoxdur”, - deyə Prezident qeyd edib.

Prezident qeyd edib ki, Azərbaycan öz tələblərini açıq şəkildə Rusiya tərəfinə bildirib: “Dekabrın 27-də artıq bu tələblər rəsmi qaydada onlara çatdırıldı. Bu, nədən ibarətdir? Birincisi, Rusiya tərəfi Azərbaycandan üzr istəməlidir. İkincisi, öz günahını etiraf etməlidir. Üçüncüsü, günahkarları cəzalandırmalıdır, cinayət məsuliyyətinə cəlb etməlidir və Azərbaycan dövlətinə və zərərçəkən sərnişin və ekipaj üzvlərinə təzminat ödəməlidir. Bu, bizim şərtlərimizdir. Onlardan birincisi artıq dünən təmin edildi. Mən ümid edirəm ki, digər şərtlərimiz də qəbul ediləcək. Bütün bu şərtlər ədalətlidir. Burada hər hansı bir fövqəladə tələb, yaxud da ki, məsələ yoxdur və bu, beynəlxalq təcrübəyə və normal insani davranışa əsaslanır. Bax, budur. Yenə də deyirəm, Azərbaycan ictimaiyyəti məsələnin bütün tərəfləri barədə məlumatlandırılacaq və məlumatlandırılır. Dediyim şərtlər də, bunlar təbii olaraq ictimaiyyətə sizin vasitənizlə çatdırılır və yenə də deyirəm, mən ümid edirəm ki, bizim şərtlərimiz qəbul ediləcək”.

Hələlik “qara qutu”nun oxunması və istintaqın nəticəsi açıqlanmayıb, amma Rusiya tərəfi də susqunluq nümayiş etdirir. Bu günlərdə sadəcə Kremlin mətbuat katibi Dmitri Peskov bildirib ki, Rusiya Prezidenti Vladimir Putin hadisəyə görə Azərbaycan tərəfindən üzr istəyib. Amma digər şərtlərə əməl olunmayıb.

Qəzanın yaratdığı iki ölkə arasındakı soyuqluğun təsirlərini izah edən ekspertlər bildirirlər ki, Rusiyanın susqunluğu münasibətlərə mənfi təsir edir və bu, ilk növbədə, Moskvanın özü üçün yaxşı hal deyil.

Mövzu ilə bağlı AYNA-nın suallarını cavablandıran Böyük Azərbaycan Partiyasının (BAP) sədri, Milli Məclisin deputatı Elşad Musayev bildirib ki, Rusiya heç zaman Azərbaycana dost olmayıb:

- Azərbayvan xalqı da, dövləti də Rusiyanın Cənubi Qafqaz siyasətindən çox əziyyət çəkib, başımıza bəlalar gəlib. Təyyarənin vurulması da növbəti dəfə Rusiyanın yaşatdığı faciələrdən biridir. Azərbaycan rəhbərliyi hər zaman Rusiya ilə normal qonşuluq siyasətində maraqlı olub və bu gün də bu siyasət davam edir. Amma Rusiyadan bu münasibəti görmürük, əksinə, zaman-zaman bizə ziyan verməkdə, təxribatlar törətməkdədir. Bəli, anlayırıq ki, Rusiya böyük dövlətdir və onunla düşmən olmaq bizim maraqlarımıza uyğun deyil. Amma Moskva bəzən əndazəni aşan addımlar atır.

Əlbəttə, təyyarə qəzası ilə bağlı istintaqın ortaya qoyacağı nəticələr, “qara qutu”nun oxunmasından sonra gəlinəcək qənaət önəmlidir. Amma Azərbaycan tərəfində səhih məlumatlar var, ortada faktlar var ki, təyyarə Rusiya tərəfindən raketlə vurulub, sonra iz itirmək üçün müxtəlif ağlasığmaz, insanlığa qarşı cinayət olan addımlar atılıb. Əvvəl Rusiya iddia etdi ki, təyyarə quş sürüsü ilə toqquşub, sonra istədilər Çeçenistanın səhvi olması ilə bağlı məsələni həll etsinlər. Amma Azərbaycan rəhbərliyinin qətiyyətli mövqeyi önəmli rol oynadı ki, Rusiya hansısa addım atsın. Söhbət Rusiya Prezidentinin üzrxahlığından gedir. Lakin bizim tələbimiz var və hesab edirəm ki, Prezident İlham Əliyev bu tələbləri səsləndirib. Həmin tələblər yerinə yetirildikdən sonra münasibətlərin normal qaydasına düşəcək. İndi isə münasibətlər heç də ürəkaçan deyil. Bu isə Azərbaycana yox, Rusiyanın özü üçün yaxşı hal deyil. Çünki Rusiya bu addımları ilə təkcə Azərbaycanla münasibətlərinə xələl gətirmir, eyni zamanda, Azərbaycanın müttəfiqi olan və dünyada söz sahibinə çevrilən Türkiyə ilə də münasibətlərinə ziyan vurur. Bu gün Rusiyanın Ukraynada apardığı işğalçı müharibəsi məsələsində Ankara neytrallığını qoruyur. Amma sabah Türkiyə Moskvanın əndazəni aşan addımları səbəbindən siyasətində korrektə edə bilər. Məncə, Rusiya bunu nəzərə almalıdır.

- Təyyarənin vurulmasınadək Rusiya-Azərbaycan münasibətlərində heç bir gərginlik, problem müşahidə edilmirdi. Hətta iki ölkə arasında müttəfiqliyə dair sənəd də imzalanıb. Belə olduğu halda, Rusiya niyə birdən Azərbaycana məxsus sərnişin təyyarəsini vurur?

- Dediyim kimi, Rusiya Azərbaycana dost olan ölkə deyil. Cənubi Qafqazda öz maraqları və siyasəti olan Moskva bu maraqlar və siyasət üçün bütün addımları atacaq dövlətdir. Bəlkə də Rusiyanın təyyarəni bilməyərəkdən, hansısa məsuliyyətsiz bir hərbçinin səhvindən vurulması inandırıcı olardı. Amma təyyarənin vurulmasından sonrakı davranışlar bunun qəsdlə edildiyi ehtimalını artırır. Çünki təyyarə vurulandan sonra Rusiyanın ərazisində olan yaxın hava limanlarına enişinə icazə verilməyib, əksinə, iz itirilməsi üçün Xəzər üzərinə yönləndirilib. Qəhrəman pilotlarımızın sayəsində təyyarə Aktauda quruda qəzaya uğradı, sağ qalanlar oldu. İndi şahidlər var, təyyarə üzərində qəlpə izləri var. Eyni zamanda, Rusiya sərnişin təyyarəsini vuran hərbçini, ona göstəriş verən hərbçini çıxarıb cinayət məsuliyyətinə cəlb etmədi. Demədi ki, bax bu adamın səhvi olub, biz bunu cəzalandırırıq, təzminat ödəyirik. Əvəzində istintaqın nəticəsini gözləməli olduğumuzu bildirirlər. Hətta istintaqa da müdaxilə cəhdləri var idi. Bunların heç birini etməmək təyyarənin qəsdlə vurulması ehtimalını təsdiq etməmizə imkan verir.

- Bəs səbəb nədir?

- Məncə, təyyarənin vurulması Rusiya Azərbaycana xəbərdarlığı idi. Adətən Rusiya Azərbaycandan nəsə istəyəndə, nəsə umanda bu cür addımlara əl atır. Ola bilsin ki, Moskva Bakıdan nəsə tələb edib, “yox” cavabından sonra belə bir cinayəti törədib. Mən bunu ehtimal kimi deyirəm. Dəqiq deyə bilmərəm ki, nə istəyib, xəbərdarlıq hansı məsələyə görə edilib. Sadəcə fərziyyələrimiz var ki, onları demək mümkündür.

Məlumdur ki, Rusiya Suriyada uduzdu, oradan məğlub ayrıldı. Suriyadakı proseslərin isə qalibi Azərbaycanın qardaş ölkəsi, müttəfiqi türkiyədir. Azərbaycan və Türkiyə liderləri telefon danışıqlarında Suriya məsələsini müzakirə edərkən Azərbaycan tərəfi Türkiyəyə tam dəstəyini ifadə etdi. Eyni zamanda, Suriya xalqına humanitar dəstək göstərildiyini bəyan etdi. Əlbəttə, bu, Rusiyanın xoşuna gəlməyən haldır. Nəzərə almaq lazımdır ki, təyyarənin vurulması da məhz həmin dövrə təsadüf edirdi. Yenə deyirəm, mən bunu sadəcə gəldiyim qənaət kimi paylaşıram.

Qaldı ki, Rusiyanın bu cür “ayı siyasəti” aparmasına, bu, doğru siyasət deyil. Aərbaycan müstəqil, suveren bir dövlətdir və öz maraqlarına uyğun addımlar atır. Bu siyasəti də Azərbaycan xalqı, Azərbaycan rəhbərliyi müəyyənləşdirir, lazım olan addımı da atır. Rusiyanın bizim daxili işlərimizə qarışmaq hüququ yoxdur. Nəinki Rusiyanın, ümumiyyətlə heç bir dövlət ölkəmizin daxili və xarici siyasətinə qarışa bilməz. Hesab edirəm ki, Rusiya Azərbaycanla münasibətlərdə soyuqluğu aradan qaldırmaq üçün əməli addımlar atmalıdır. Çünki bu siyasət Moskvaya ziyan gətirən siyasətdir. Bəli, biz istəmirik ki, qonşu Rusiya ilə münasibətlər pis olsun. Rusiyada yaşayan çoxsaylı azərbaycanlılar amilini də nəzərə alırıq. Amma bu o demək deyil ki, Rusiyanın dediklərinə “hə” deyilməlidir. Azərbaycan Rusiyanın “arxa baxçası” deyil.

- Belə fikirlər var ki, son vaxtlar Laçın istiqamətində Ermənistanın atəşkəsi pozması da Rusiya tərəfindən verilən göstəriş əsasındadır. İddialara görə, Moskva bununla da Bakıya təzyiq etmək istəyir...

- Atəşkəsi pozmaq sülh prosesinə zərbə vurmaq niyyətindən xəbər verir. Məlumdur ki, Azərbaycanla Ermənistan arasında sülhün olmasını istəməyən qüvvələrdən biri də Rusiyadır. Ümumiyyətlə, Rusiya Cənubi Qafqazda heç vaxt sülhdə maraqlı olmayıb, hər zaman eskalasiyanın, gərginliyin olması üçün addımlar atıb. Bu baxımdan, Rusiya şərti sərhəddə atəşkəsin pozulması ilə bölgədə yeni eskalasiyada maraqlı olduğunu göstərə bilər. Məlumdur ki, Ermənistanın 44 günlük müharibədə dağılmış, hələ də özünə gələ bilməyən ordusunun içərisində Rusiyanın agentura şəbəkəsi mövcuddur. Əksəriyyəti zabit-gizirdən ibarət olan Rusiyanın “adamları” Moskvadan gələn təlimatı canla-başla yerinə yetirməyə hazırdırlar. Ermənistandakı revanşist qüvvələr də məhz onlardır. Ona görə də atəşkəsin pozulmasının Rusiyanın təzyiq siyasəti olduğu iddiaları ilə razılaşmaq olar. Amma məsuliyyət Ermənistanın indi hakimiyyətdə olan hökuməti – Nikol Paşinyan hökuməti daşıyır. Paşinyan zəhmət çəksin ordusunu Rusiyanın əmrinə müntəzir şəxslərdən təmizləsin.