Tramp Putini atəşi dayandırmağa razı sala bilmədi “Politico”nun təhlili

ABŞ dövlət katibi Marko Rubio bazar günü bildirdi ki, "A planı: Atəşi dayandırmaqdır”. O vurğulayıb ki, ABŞ administrasiyasının əsas məqsədi Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsini daimi olaraq bitirmək üçün daha geniş danışıqlara başlamazdan əvvəl tez bir atəşkəs əldə etməkdir.

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu barədə Politico-nun Trampla Putinin dünən baş tutmuş telefon danışığının nəticələrinə həsr olunmuş məqalədə deyilir.

Məqalə belə davam edir:

Lakin Rusiya prezidenti Vladimir Putin bununla razılaşmaq fikrində deyil. O, çərşənbə axşamı ABŞ prezidenti Donald Trampla 90 dəqiqəlik telefon danışığında tam 30 günlük atəşkəsə razılıq verməkdən imtina etməklə bunu bir daha nümayiş etdirdi. Danışıqdan qısa müddət sonra Rusiya Kiyev və digər Ukrayna şəhərlərinə pilotsuz uçuş aparatları ilə hücum həyata keçirdi.

Diplomatik minimumdan belə çəkinən Putin yalnız Ukraynanın enerji infrastrukturuna hücumları 30 gün müddətinə dayandıracağını vəd etdi – bu isə əslində Rusiyanın enerji sistemini Ukraynanın yeni artırılmış mənzilli "Neptun” qanadlı raketlərinin zərbələrindən qorumağa yönəlmiş özünəxidmət güzəştidir. Bu raketlərin uçuş məsafəsi 200 kilometrdən 1000 kilometrə qədər artırılıb.

Ümumilikdə, Tramp və onun qeyri-rəsmi müşavirlərdən, ailə üzvlərindən və prezident dostlarından ibarət olan heyəti Putinə Ukrayna ilə bağlı ciddi təzyiq göstərməkdən daha çox Rusiya ilə geniş geosiyasi məsələlərdə yaxınlaşmağa meyillidir.

Kremlin yayımladığı telefon danışığının xülasəsi Vaşinqton-Moskva münasibətlərinin geniş spektrdə normallaşmasını vurğulayırdı – iqtisadi əməkdaşlıqdan tutmuş hokkeyə qədər mövzuları əhatə edirdi – lakin Ukrayna üçün hər hansı əhəmiyyətli sülh müqaviləsi ilə bağlı konkret nəticələr demək olar ki, olmadı.

Putinin şərtləri

Həqiqi irəliləyişin uzaq perspektivdə olduğunu göstərən əsas əlamət odur ki, Rusiya Ukraynaya hərbi və kəşfiyyat dəstəyinin tam dayandırılmasını tələb edərək öz maksimalist mövqeyində qaldı. Kreml "müharibənin əsas səbəblərinin” həll edilməsini istəyir – bu isə Ukraynada demokratiyanın məhv edilməsi və ölkənin NATO və Aİ-yə inteqrasiya prosesinin qarşısının alınması anlamına gəlir.

Putin və onun komandası son həftələrdə sülh müqaviləsi üçün qırmızı xətləri açıq şəkildə müəyyən ediblər. Onlar Ukraynanın heç vaxt NATO-ya qoşulmayacağına dair zəmanət istəyirlər, ölkənin geosiyasi neytral qalmasını və öz taleyini müstəqil şəkildə müəyyən edə bilməməsini tələb edirlər. Bundan əlavə, Moskva Krım və Rusiyanın özünə birləşdirdiyini iddia etdiyi dörd şərq vilayətinin beynəlxalq səviyyədə Rusiya ərazisi kimi tanınmasını istəyir. Rusiya, həmçinin, Avropa qoşunlarının mümkün sülh müqaviləsinin monitorinqində iştirak etməsinə tamamilə qarşı çıxır.

Qısası, Rusiya Ukraynanın təhlükəsizliyini təmin edəcək zəmanətləri tamamilə rədd edir və gələcəkdə daha çox hücumların baş verəcəyini istisna etmir.

Trampın Putinə uyğunlaşması

Trampın komandası isə danışıqların müxtəlif mərhələlərini məqsədli şəkildə qarışdıraraq prosesin ardıcıllığını dəyişməyə çalışan Putinə kifayət qədər güzəştə getməyə hazır görünür. Bu, ya yekun razılaşmanın Rusiyanın xeyrinə olması ilə nəticələnəcək, ya da Moskvanın ümumiyyətlə tam atəşkəsə razı olmamasına şərait yaradacaq.

Tramp və xüsusi elçisi Stiven Vitkoff artıq atəşkəs razılaşmasını əldə etmək üçün sülh müqaviləsinin şərtlərini müzakirə ediblər. Tramp və Putin isə "ərazilər”, "enerji obyektləri” və "müəyyən aktivlərin bölüşdürülməsi” kimi məsələləri rəsmi danışıqlar başlamadan əvvəl öz aralarında müzakirə ediblər.

Putinlə danışmazdan əvvəl Tramp "Truth Social” platformasında "Final Razılaşmanın bir çox elementləri artıq razılaşdırılıb” deyə bəyan etmişdi.

Bu isə Ukrayna üçün tamamilə yeni bir xəbər idi. Trampın Putinin Ukraynadakı torpaq və aktivlər barədə şərtlərini qəbul etməsi Kiyevi çox çətin vəziyyətdə qoyur. Ukrayna ya bu şərtləri qəbul etməli, ya da əvvəlcədən müəyyən edilmiş bu razılaşmanı rədd etməlidir.

Əgər Kiyev bu razılaşmaya qarşı çıxsa, Putin danışıqların pozulmasında Ukraynanı günahlandıra bilər. Bu isə Trampın Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenskini "problemin mənbəyi” kimi görmək meylinə uyğun gəlir.

Zelenskiyə qarşı gizli planlar

Tramp komandası Zelenskiyə qarşı açıq-aşkar soyuq münasibət sərgiləyir. Fevral ayında Ağ Evdə baş verən gərgin qarşıdurma bunu açıq şəkildə nümayiş etdirdi. Bundan əlavə, bu münasibət gizli danışıqlarda da özünü göstərib. Bu ayın əvvəlində POLITICO xəbər vermişdi ki, Trampın müşavirləri Ukraynadakı müxalif siyasətçilərlə gizli görüşlər keçiriblər.

Bu görüşlər Zelenskini zəiflətmək və ABŞ-ın Ukraynada onun əvəzinə başqa müttəfiqlərinin ola biləcəyini göstərmək məqsədi daşıyırdı. Trampın oğlu Donald Tramp Jr., kürəkəni Cared Kuşner, mübahisəli mühafizəkar jurnalist Taker Karlson və elçi Vitkoff bu prosesdə iştirak edib.

Bir Respublikaçı xarici siyasət eksperti bildirib: "Onlar Zelenskini maneə kimi görürlər. Onu necə zəiflədə bilərlər? Onun rəqibləri ilə işləyərək və göstərərək ki, ABŞ-ın Ukraynada başqa tərəfdaşları da var”.

Bununla belə, ekspertlər qeyd edirlər ki, Tramp düşərgəsi Ukraynadakı siyasi prosesləri tam anlamır və onların "öz namizədini” hakimiyyətə gətirəcəklərinə inanması reallıqdan uzaqdır.

Eyni zamanda, Putin öz istədiklərini yekun razılaşma baş vermədən əldə etməyə çalışır. Əgər Tramp Putinin torpaq və siyasi tələblərinə razılıq versə, bu, Rusiyanın əsas müharibə məqsədinə çatması ilə nəticələnəcək – Ukraynanın nəzarətini öz əlinə almaq və onu Moskvanın orbitində saxlamaq.

Nəticə

Müharibə Araşdırmaları İnstitutunun (ISW) verdiyi məlumata görə, "Putin atəşkəs təklifini girov kimi saxlayaraq ABŞ prezidenti Donald Trampdan öncədən güzəştlər əldə etməyə çalışır”.

"Putin danışıqların ardıcıllığını dəyişərək Trampı rəsmi müzakirələr başlamadan əvvəl Rusiyanın müharibə məqsədlərinə uyğun olan güzəştlərə vadar etməyə çalışır”, – deyə institut xəbərdarlıq edir.

Alpər