Trampın “dovşan ovu”, Zelenskinin üzrü, Avropanın məğlubiyyəti

Zelenski Ağ Evin şərtlərini qəbul edərək Ukraynada davamlı sülhün əldə edilməsi və iki ölkə arasında nadir metalların işlənməsinə dair sənədi imzalamaq üçün mümkün qədər tez danışıqlar masasına oturmağa hazır olduğunu bəyan edib. Ukraynada müharibənin rəsmi Kiyevin maraqlarına uyğun olmadan belə bitməsi, Ağ Evin iştirakı olmadan qeyri-mümkün idi. Çünki Rusiya-Ukrayna müharibəsi Qərblə-Rusiya arasında geosiyasi savaş meydanı olsa da, daha çox ABŞ-Rusiya mübarizə meydanı hesab olunur.  Moskva da yaxşı anlayırdı ki, ABŞ-nin ciddi dəstəyi olmadan Avropa Ukraynada Rusiyaya qarşı uzunmüddətli müharibə aparmaq gücünə malik deyil. Ona görə də Moskva çoxtərəfli formatda, yəni Avropa və Ukraynanın iştirakı olmadan ABŞ-lə danışıqlarda maraqlıdır. Bu məsələdə Donlad Tramp administrasiyasının, Moskvanın marağı üst-üstə düşdüyündən Avropa və Ukrayna oyundankənar vəziyyətdə qaldı.

Avropa və rəsmi Kiyevin bu istiqamətdəki Ağ Evə olan təzyiqləri uğursuz oldu. İstər Fransa prezidenti Emmanuel Makronun, istər Böyük Britaniyanın baş naziri Kir Starmerin, istərsə də Volodimir Zelenskinin fevralın 28-də Ağ Evdə qalmaqalla nəticələnən səfəri, istərsə də Londonda Avropa liderlərinin sammiti Tramp administrasiyasının Ukrayna münaqişəsi ilə bağlı mövqeyindəki dəyişikliyə təsir etmədi. Əksinə, Ağ Evə mövqeyinin dəyişdirilməsi ilə bağlı edilən təzyiqlər əks effekt verdi. Belə ki, Ağ Ev əks-hücuma keçərək Ukraynaya hərbi yardımı dayandıracağını bəyan etməklə həm Kiyevi, həm də Avropanı hədələdi. Çünki Avropa ölkələri Ukraynaya nə qədər hərbi və maliyyə dəstəyi versə də, əsas müasir silahları ABŞ verir. Avropa və Kiyev ehtiyat edir ki, Ağ Ev geri çəkilərsə, o zaman Ukrayna qısa zamanda özü məcburi şəkildə Moskvanın şərtləri əsasında kapitulyasiya aktı imzalaya bilər. Bunun isə nəticələri Avropa üçün çox ağır olar. Onsuz da müharibə Ukraynanın xeyrinə bitməyəcək və bu bütün tərəflərə aydındır. ABŞ-nin vitse-prezidenti Cey-Di Vens də etiraf edərək deyib ki, Ukrayna üzrə sülh sazişi heç kimi xoşbəxt etməyəcək və hər bir tərəf güzəştə getməli olacaq. 

Ukraynanın təhlükəsizlik təminatlarından danışan Vens deyib ki, ən yaxşı variant Kiyevin Vaşinqtonla mineral ehtiyatlar və nadir metalların işlənməsi ilə bağlı sazişi imzalamaqla amerikalılara iqtisadi perspektiv yaratmasından keçir. “Bu, 30 və ya 40 il ərzində döyüşməyən bir ölkədən gələn 20.000 əsgərdən daha yaxşı təminatdır”, - Vens qeyd edib.

Hesab edirəm ki, belə bir sazişin imzalanması təkcə Ukrayan üçün deyil, eyni zamanda Avropanın da maraqlarına cavab verir. Yüz milyardlar dəyərində ölçülən bir iqtisadi saziş Ukraynanın həm gələcək  bərpası, inkişafı və təhlükəsizliyinə öz töhfəsini verəcək.

Bu baxımdan vitse-prezident Vens bildirib ki, bütün bu səbəblərə görə avropalılar Zelenskini münaqişəyə son qoymağın vacibliyinə inandırmalıdırlar. Bunu avropalı liderlər də anladığından Zelenskinin Ağ Evdəki hərəkətini dəstəkləsələr də, yenə də Trampla razılaşmaya getməyə təkid etdilər. Çünki başqa alternativ qalmırdı. Alternativ Ukraynanın məhvi və Avropanı gözləyən ciddi təhdidlər olacaqdı.

Uğursuz siyasət nəticəsində Avropa özünün acizliyini və zəifliyini ortaya qoymaqla, beynəlxalq aləmdəki imicinə də mənfi təsir etmiş oldu və təsir getdikcə daha çox özünü göstərəcək.

Tramp administrasiyasının bu məsələdə sərgilədiyi sərt mövqe “bir güllə ilə bir neçə dovşanı vurmaq” misalını xatırladır.

Birincisi, ABŞ-siz Avropanın gələcək perspektivi və təhlükəsizliyini qeyri-mümkündür. Ona görə də Avropanın Ağ Evin istər Ukrayna ilə bağlı danışıqlarda bərabərhüquqlu tərəf kimi çıxış etməsində, istər atəşkəsin və sülhün əldə edildikdən sonra Ukraynanın yenidən bərpası və təhlükəsizliyinin təmin olunmasında Avropanın üzərinə götürəcəyi öhdəliklər məsələsində, istərsə də Ağ Evin digər şərtlərini qəbul etməkdən başqa alternativi qalmır. 

İkincisi, ABŞ Avropasız və Ukraynasız Ukraynanın taleyini həll etməklə özünü mütləq hakim rolunda çıxış etməsini nümayiş etdirir.

Üçüncüsü, Ağ Ev bununla həm də hər şeyə qadir ölkə olaraq öz gücünü dünyaya nümayiş etdirməklə qalib kimi təqdim etməyə çalışır. 

Tramp komandası bununla hesab edir ki, Ukrayna məsələsində istəyinə nail olarsa, xarici siyasətlə müəyyən etdiyi digər prioritet istiqamətlərdə də uğur əldə edəcəklərini düşünürlər.

Yəqin ki, biz çox yaxın zamanda Volodimir Zelenskini yenidən Ağ Evdə görəcəyik.

Mürtəza
Ölkə.Az