Trampın iqtisadi ideyaları: dünyamızı nələr GÖZLƏYİR...

ABŞ-da keçirilən seçkilərin nəticələrinin hesablanması başa çatmasa da, artıq Donald Trampın qələbə qazandığı məlumdur. Səsvermənin nəticələrinə görə, Respublikaçılar ABŞ Senatına da nəzarəti ələ keçiriblər. Bu da Trampın iqtisadi ideyalarının reallaşmasının asanlaşması deməkdir. 

ABŞ-də iki əsas siyasi partiyada biri olan Respublikaçılar ölkənin siyasi həyatında mühüm rol oynayır və ideoloji mövqeləri ilə seçilirlər.

Sağ-mərkəz mövqeyində duran respublikaçılar kiçik dövlət, sərbəst bazar iqtisadiyyatı və fərdi azadlıqları müdafiə edirlər. Onlar vergilərin azaldılması, iqtisadi tənzimləmələrin minimuma endirilməsi və dövlət xərclərinin azalması tərəfdarıdırlar. Respublikaçılar daha çox mühafizəkar dəyərlərə, güclü milli müdafiəyə və ənənəvi ailə dəyərlərinin qorunmasına önəm verirlər. Partiyanın seçici bazası əsasən kənd yerlərində yaşayanlar, biznes sahibləri, mühafizəkar dindarlar və yaşlı əhali qruplarından ibarətdir.

Hər bir namizəd öz seçki proqramlarında iqtisadi məsələlərə ciddi yer ayırdı. Artıq seçkilər arxada qaldığından yalnız qalibin platforması aktuallığını saxlayır.  

Trampın iqtisadi ideyalarının çoxu ilk dəfə hakimiyyətə gəlişində olduğu kimidir. Amma bu dəfə o, daha çox təcrübəyə və onları həyata keçirmək əzminə malikdir.

O, istehsalı ölkəyə gətirəcəyini, vergiləri kəsəcəyini və milyonlarla qeyri-qanuni immiqrantı deportasiya edəcəyini vəd edib. 

Tramp, 2017-ci ildə qəbul edilmiş “Vergi Endirimləri və Məşğulluğun Artırılması Aktı”nın (TCJA) davamlılığını təmin etmək və yeni vergi güzəştləri tətbiq etmək istəyir. Bunlara sosial təminat gəlirləri üzərindəki vergiləri ləğv etmək, korporativ gəlir vergisini  21 faizdən 15 faizə  endirmək, fərdi gəlir vergilərində mövcud olan azadolmaların və güzəştlərin saxlamaq aiddir. O, işçilər üçün vergi güzəştləri vəd edib. 

Çinlə ticarət münasibətlərini sərtləşdirmək istəyən Tramp bu ölkədən idxal olunan mallar 60 faizə qədər yeni rüsumlar tətbiq etməyi və ABŞ şirkətlərinin Çinə investisiya qoymasını qadağan etməyi planlaşdırır.

Trampın xarici ticarət siyasəti xarici ölkələrlə ticarət müqavilələrinin yenidən danışıqlarının aparılmasını, "Amerika Üçün Ədalətli Ticarət" prinsipləri əsasında yenidən qurulmasını hədəfləyir. Bu vədlərin icrası ABŞ-da sənaye və ixrac sahələrinin inkişafını təşviq edə bilər.

Tramp enerji sektoruna, xüsusilə neft və qaz hasilatına ciddi dəstək vəd edir. O, enerji müstəqilliyini təmin etmək və neft-qaz sektorunda sərmayələri artırmaq üçün daha çox yerli resurslardan istifadəni təklif edir. Bu yanaşma, enerji sektoruna maliyyə bazarlarında marağın artmasına və potensial gəlirlərinə təkan verə bilər. Financial Times” yazır ki, Donald Trampın idxal rüsumlarını kəskin şəkildə artıracağı vədi avtomobil və lüks mal istehsalçıları da daxil olmaqla, bir sıra Avropa şirkətlərinin səhmlərinə mənfi təsir göstərib.

Tramp Avropaya 20 faiz rüsum tətbiq edəcəyini bildirib. Beynəlxalq Valyuta Fondu (BVF) bu cür siyasətin qlobal iqtisadi artıma zərər verə biləcəyi barədə xəbərdarlıq edib. ABŞ-nin Maliyyə Naziri Janet Yellen, kəskin yüksəldilmiş tariflərin “yanlış yanaşma” olduğunu və bunun istehlakçılara və ixracata mənfi təsir edəcəyini söyləyib.

ABŞ və Avropa İttifaqı arasında ticarət əlaqələrindən danışan Tramp Avropa İttifaqını “mini-Çin” adlandırıb. “Maşınlarımızı götürmürlər, kənd təsərrüfatı məhsullarımızı götürmürlər, heç nə götürmürlər. Aİ ilə 312 milyard dollar kəsirimiz var. Bilirsiniz, Avropa İttifaqı mini-Çindir, hətta o da deyil”.

Avropanı isə 4 il əvvəl olduğu kimi yenidən 4 il yorucu dövr gözləyir.  

Trampın qələbəsi neft qiymətlərinin aşağı düşəcəyi proqnozlarını artırır.  Hesab eilir ki, ABŞ-ın neft sektoruna dəstək layihəsi onun hasilatının artmasına səbəb olacaq. Qızıla gəlincə, Yaxın Şərq və Şərqi Avropada hərbi münaqişələrə son qoyulsa qızılın qiymətini kəskin şəkildə ucuzlaşacaq. 

Trampın siyasəti bütün dünyada böyük dalğalanma təsirləri göstərəcək. Həttas seçkilərdən əvvəl biznes qurumları artıq Respublikaçıların qələbəsini nəzərə alaraq fövqəladə hallar planları hazırlayıblar.

Seçkilərdən sonra ilk açılan Asiyada birjalar Trampın qələbəsinə qarışıq reaksiya verdi. Yaponiyanın Nikkei və Avstraliyanın S&P/ASX 200 indeksləri bahalaşıb. 

Bitkoin bütün zamanların ən yüksək həddinə çatıb. Tramp tənzimləməni dayandıraraq və yeniliklərə daha açıq olmaqla Amerikanı “planetin kriptovalyutası” edəcəyinə söz verib. Onun kriptovalyutaya dəstəyi ABŞ-da sənayeyə ümid verib. Ən populyar kriptovalyuta olan bitkoin çərşənbə günü bir anda 75 000 dollardan (69 800 avro) çox rekord vurub.

Bitkoin yüksəldikcə, bir sıra digər valyutalar Amerika dolları qarşısında o qədər də yaxşı nəticə göstərə bilmədi.
Avropa Birliyi və Çin, Yaponiya və Meksika kimi ölkələr haqlı olaraq tariflərdən narahatdırlar. Çərşənbə günü onların valyutaları artan ABŞ dolları qarşısında dəyər itirdi. Meksika pesosu ABŞ-ın yeni tariflərinə qarşı xüsusilə həssas olduğu üçün son üç ayda ən böyük enişini yaşadı.

Daha bahalı dollar ABŞ mallarını ümumiyyətlə başqaları üçün bahalaşdıracaq. Bu, həm də neft kimi dollarla qiymətləndirilən qlobal əmtəələri digər valyutalarla ödəyən alıcılar üçün bahalaşdıracaq.