Trampın Yaxın Şərq səfəri: Vaşinqton kritik regionda mövqeyini bərpa edir

ABŞ Prezidenti Donald Tramp ilk xarici səfərini Səudiyyə Ərəbistanına etdi. Seçim təsadüfi deyil: Trampın 2017-ci ildə prezident kimi səfər etdiyi ilk ölkə Səudiyyə Ərəbistanı olmuşdu. Yaxın Şərqə dörd günlük səfər dəyəri milyardlarla dollar məbləğində rekord sazişlərin imzalanması ilə yadda qaldı və bu, ABŞ-Səudiyyə, eləcə də ABŞ-Qətər münasibətləri tarixində ən böyük iqtisadi sövdələşmə kimi qiymətləndirilir. Səfər çərçivəsində Ağ ev sahibinin Suriya Prezidenti Əhməd əş-Şaraa ilə görüşməsi də regionda yeni geosiyasi reallığın yaranmasına şərait yaradacağı düşünülür.

Ər-Riyada səfər Donald Tramp administrasiyası dövründə Səudiyyə Ərəbistanının ABŞ üçün strateji əhəmiyyətini vurğuladı. İri miqyaslı investisiya və müdafiə sazişləri iki ölkənin iqtisadiyyatının və təhlükəsizlik sistemlərinin dərin qarşılıqlı asılılığını nümayiş etdirdi. Suriyaya qarşı sanksiyaların ləğvi və prezident Əhməd əş-Şəraa ilə görüş Donald Trampın regiondakı məqsədlərinə çatmaq üçün qeyri-ənənəvi diplomatik addımlar atmağa hazır olduğunu göstərdi. İqtisadiyyat və işgüzar əlaqələrə olan diqqət Ağ ev sahibinin xarici siyasətə ümumi yanaşmasına uyğundur və çox vaxt milli iqtisadi maraqları birinci yerə qoyur.

Prezident Tramp Səudiyyə Ərəbistanından sonra Qətərə yollandı. Bu səfər ABŞ prezidentinin 2003-cü ildən bəri Qətərə ilk rəsmi səfəri oldu və Qətərin əsas regional tərəfdaş kimi artan rolunu vurğuladı. Qətər əmiri Şeyx Təmim bin Həməd Al Tani ilə görüşdə ümumi dəyəri 1,2 trilyon dollar olan sazişlər imzalandı. Xüsusilə, “Qatar Airways” ilə 96 milyard dollar dəyərində “Boeing” təyyarələrinin alınmasına dair iri saziş, həmçinin Əl-Udeid aviabazasına və digər müdafiə obyektlərinə 38 milyard dollarlıq investisiyalar haqqında sazişlər bağlandı. Prezident Tramp ABŞ-ın Yaxın Şərqdəki ən böyük hərbi obyektlərindən biri olan Əl-Udeid hərbi bazasına baş çəkdi və ABŞ əsgərləri qarşısında çıxış etdi. Səfər Qətərin regional təhlükəsizlikdə əsas tərəfdaş kimi əhəmiyyətini təsdiqlədi.

Səfər və əldə olunan razılaşmaların ABŞ və Qətər arasında ticarət, iqtisadi və müdafiə əlaqələrinin daha da gücləndirilməsinə yönəldiyi vurğulanır. İqtisadiyyat diqqət mərkəzində olsa da, liderlər Qətərin vasitəçi rolu da daxil olmaqla regional məsələləri də müzakirə etdilər. İyirmi ildən artıq müddətdə ilk rəsmi dövlət səfəri də Qətərin ABŞ administrasiyasının gözündə yüksəlmiş statusundan xəbər verir. Səudiyyə Ərəbistanında olduğu kimi, bu səfərdə də iqtisadi maraqlar əsas yer tutdu və Trampın xarici siyasətə praqmatik yanaşmasını əks etdirdi.

Beləliklə, Donald Trampın Yaxın Şərq turu çərçivəsində Səudiyyə Ərəbistanı və Qətərə səfərləri iqtisadi maraqların prioritetini və irimiqyaslı sövdələşmələrin bağlanmasını nümayiş etdirdi. Eyni zamanda, səfərlər təhlükəsizlik və regional sabitliyin mühüm məsələlərinə toxundu. Xüsusilə də Suriyanın müvəqqəti prezidenti ilə görüş gözlənilməz dönüş oldu. Ekspertlərin fikrincə, bu görüşü, bütövlükdə, regionun siyasi mənzərəsini yenidən formalaşdırmaq cəhdinə güclü dəstək kimi də qiymərləndirmək mümkündür. Ümumilikdə, politoloqların ortaq rəyi bundan ibarətdir ki, Trampın Yaxın Şərq ölkələrinə səfərinin nəticələri həm regional, həm də qlobal səviyyədə hiss olunacaq, enerji bazarlarına, ticarət axınlarına, təhlükəsizlik ittifaqlarına və dünya gücləri arasında güc balansına təsir edəcək.

Səbuhi MƏMMƏDOV
XQ