Xərçəngin müalicəsində irəliləyiş: Şişlər necə məhv ediləcək?

Alimlər xərçəngin müalicəsi sahəsində perspektivli irəliləyiş barədə məlumat veriblər. Yeni texnologiya sağlam hüceyrələri demək olar ki, zədələmədən, xərçəng hüceyrələrinə seçici təsir göstərməyə imkan verir.

Qaynarinfo xəbər verir ki, "The Independent” nəşrinin yazdığına görə, Melburndakı RMIT Universitetindən olan tədqiqatçılar insan orqanizmində zədələnmiş hüceyrələri tanıyıb məhv edə bilən son dərəcə kiçik metal hissəciklər — nanotoxumlar — hazırladıqlarını bildiriblər.

Alimlərin fikrincə, bu yanaşma daha dəqiq və daha az zərərli müalicə üsullarının yaradılması üçün yeni imkanlar açır.

Hazırda araşdırma ilkin mərhələdədir. Nanotoxumlar yalnız laboratoriya şəraitində yetişdirilmiş hüceyrələr üzərində sınaqdan keçirilib, hələlik nə heyvanlar, nə də insanlar üzərində testlər aparılıb. Bununla belə, əldə olunan nəticələr xərçəng hüceyrələrinin öz zəif cəhətlərindən istifadə edən yeni və effektiv strategiyaya işarə edir.

"Xərçəng hüceyrələri sağlam hüceyrələrlə müqayisədə artıq daha yüksək stress vəziyyətində olur. Bizim hissəciklər bu stresi bir qədər artırır — xərçəng hüceyrələrində özünü məhv etmə mexanizmini işə salmaq üçün kifayət qədər, sağlam hüceyrələr üçün isə asanlıqla öhdəsindən gəlinən səviyyədə”, deyə RMIT-in mühəndislik məktəbindən doktor Baoe Çjan izah edib.

Məqalədə qeyd olunur ki, nanotoxumlar elektronika və sənayedə geniş istifadə edilən nadir metal molibdendən əldə olunan molibden oksidindən hazırlanıb. Tədqiqatçıların sözlərinə görə, materialın kimyəvi quruluşunda edilən cüzi dəyişikliklər onun reaktiv oksigen formaları ifraz etməsinə səbəb olur. Bu qeyri-sabit molekullar hüceyrənin əsas strukturlarını zədələyir və nəticədə hüceyrənin məhvinə gətirib çıxarır. Məhz bu mexanizm xərçəng hüceyrələrinin məqsədyönlü şəkildə məhv edilməsinə imkan yaradır.

Alimlər vurğulayırlar ki, mövcud onkoloji müalicə üsullarının əksəriyyəti yalnız şişləri deyil, sağlam toxumaları da zədələyir. Buna görə də stressi məhz xərçəng hüceyrələrinin daxilində gücləndirmək imkanı daha az toksik terapiyaların əsasını qoya bilər.

Vacib məqamlardan biri də ondan ibarətdir ki, nanotoxumlar qızıl və ya gümüş kimi bahalı və ya potensial toksik qiymətli metallardan deyil, daha əlçatan metal oksidindən hazırlanır. Bu isə texnologiyanı istehsal baxımından həm ucuz, həm də təhlükəsiz edə bilər.

Laboratoriya sınaqları zamanı nanotoxumlar yüksək seçicilik nümayiş etdirib. Müşahidələrə görə, uşaqlıq boynu xərçəngi hüceyrələri sağlam hüceyrələrlə müqayisədə 24 saat ərzində üç dəfə daha sürətlə məhv edilib. Bu effekt metalın tərkibinin dəqiq tənzimlənməsi hesabına əldə olunub: materiala mikroskopik miqdarda hidrogen və ammonium əlavə edilib. Nəticədə hissəciklər reaktiv oksigenin daha yüksək səviyyəsini istehsal edib və bu da apoptozu — zədələnmiş hüceyrələrin təbii məhvetmə mexanizmini — işə salıb.

Növbəti mərhələ

Avstraliya komandası texnologiyanı təkmilləşdirməyə davam edir. Növbəti mərhələdə nanotoxumların yalnız şişlərin daxilində aktivləşməsini və heç vaxt sağlam toxumalara təsir etməməsini təmin edən daha dar yönümlü mexanizmin yaradılması nəzərdə tutulur.

Bundan əlavə, alimlər heyvanlar üzərində sınaqlara başlamağı və paralel olaraq texnologiyanı klinik tətbiqə yaxınlaşdıracaq miqyaslana bilən istehsal üsulları üzərində işləməyi planlaşdırırlar.

Aydın