Xəzər dənizi Bakı bulvarından 30 kilometr uzaqda olacaq? Mütəxəssislər DANIŞDI

Xəzər dənizində suyun səviyyəsinin azalması son illərdə qlobal miqyasda narahatlıq doğuran ekoloji problemlərdən birinə çevrilib. Bu məsələ yalnız regional deyil, həm də beynəlxalq əhəmiyyət daşıyır. Dənizin səviyyəsinin davamlı şəkildə enməsi Xəzəryanı ölkələri əhatə edən əsas ekoloji, iqtisadi və sosial problemlərdən biri kimi qiymətləndirilir. Mövzu ilə bağlı coğrafiya elmləri doktoru Səid Səfərov qeyd edib ki, yaxın illərdə vəziyyət daha da kəskinləşə bilər. Onun sözlərinə görə, əgər bu tendensiya belə davam edərsə, bir neçə il sonra Xəzər dənizinin suyu Bakı bulvarından təxminən 20-30 kilometr aralanacaq. Bu isə təkcə ekosistemin deyil, həm də regionun iqtisadi fəaliyyətinin, xüsusilə gəmiçilik və turizm sahələrinin ciddi şəkildə zərər görməsi demək olacaq.

Professorun fikrinə münasibət bildirən ekoloq Fikrət Cəfərov Redaktor.az-a açıqlamasında vurğuladı ki, bu proqnozun nə qədər doğru olduğunu demək çətindir:

"Bəli, Xəzərin su səviyyəsi aşağı düşür. Onun səbəbləri birinci növbədə antropogen faktordur, ikinci isə yenə antropogendir, lakin bu, iqlimin dəyişilməsidir. Yağıntılar azalır, çayların səviyyəsi enir, Xəzər su ilə lazımi səviyyədə təmin olunmur. Buxarlanma sürətlə artır və bunun da nəticəsində dənizin su səviyyəsi aşağı düşür. Lakin mən bir fakt demək istəyirəm. Ümumiyyətlə, Rusiyanın Xəzərinin dərinliyi 12-14 metrdir, maksimal dərinliyi isə 25 metrə çatır. Deməli, hörmətli professorun proqnozu həyata keçsə, onda Şimal Xəzərini tam itirəcəyik. Qalacaq Orta Xəzər və Cənub Xəzər. Digər tərəfdən, mən fikirləşirəm ki, bu, Xəzəryanı dövlətlərin problemidir və bu ölkələr, o cümlədən Azərbaycan, xüsusi tədbirlər görəcəklər və bu həyəcanlı vəziyyətin dərinləşməsinə, Xəzərin bu qədər azalmasına imkan verməyəcəklər".

Ekoloq Rövşən Abbasov da qeyd etdi ki, Xəzər dənizinin səviyyəsinin düşməsi haqqında artıq uzun illərdir ki, elmi dairələrdə söhbətlər gedir:

"Faktiki olaraq, 1995-ci ildən 2025-ci ilə qədər Xəzər dənizinin səviyyəsi, çox xırda istisnalar olmaqla, ardıcıl şəkildə enməkdə davam edib. Bu proses bu il də davam edir. Hər il Xəzər dənizinin səviyyəsi bir neçə santimetr azalır və proqnozlar göstərir ki, bu azalma növbəti illərdə də davam edə bilər. Məhz buna görə də sahil ölkələri artıq hərəkətə keçib və Xəzər dənizinin xilas olunması üçün konkret layihələr üzərində işləməyə başlayıblar. Azərbaycana gəldikdə isə, ölkə artıq Xəzər dənizinin səviyyəsinin azalmasını özünün Milli Adaptasiya Proqramına daxil edib. Xəzər dənizinin səviyyəsində baş verəcək azalmaların qarşısının alınması, eləcə də bu azalmalara qarşı uyğunlaşma tədbirlərinin görülməsi planları artıq demək olar ki, hazırdır. Məsələ burasındadır ki, digər sahil ölkələri kimi, Azərbaycanda da dənizin səviyyəsinin aşağı düşməsi ilə bərabər, ölkənin iqtisadi sektorlarına ciddi ziyanın dəyəcəyi gözlənilir. Bu sahələr arasında ən əsas və ən başlıcası gəmiçilik sektorudur. Gəmiçilikdə müşahidə olunan çətinliklər artıq göz qabağındadır və bu çətinliklərin aradan qaldırılması üçün müxtəlif tədbirlər həyata keçirilib".

Nuriyyə NATİQQIZI

Yazı Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə "ekologiya və ətraf mühitin mühafizəsi" mövzusunda dərc olunub.