Xəzərin səviyyəsi sürətlə azalır Əsas səbəb iqlim dəyişiklikləridirmi?

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev BMT Baş Assambleyasının 80-ci sessiyasında çıxışı zamanı Xəzər dənizinin ekoloji vəziyyətinin daha da pisləşdiyini bildirib. Dövlət başçısı qeyd edib ki, dəniz sürətlə kiçilir və bunun əsas səbəbi təkcə iqlim dəyişiklikləri deyil. Prezident ekoloji fəlakətin qarşısının alınması üçün sahilyanı dövlətlərin və BMT-nin birgə səylərinin vacibliyini vurğulayıb.

Mövzu ilə bağlı Redaktor.az-a açıqlamasında ekoloq Qorxmaz İbrahimli bildirdi ki, Xəzər dənizinin suyunun azalması və ya dayazlaşması, təkcə bu günün deyil, uzunmüddətli və davamlı bir prosesin nəticəsidir:

"Xəzər dənizi, Tetis okeanının çəkilməsindən sonra yaranmış bir su hövzəsidir, bu da onun özünəməxsus geoloji və ekoloji xüsusiyyətlərini müəyyənləşdirir. Ancaq bu təbii proseslərə müasir dövrdə baş verən iqlim dəyişiklikləri və digər amillər də öz təsirini göstərir. İqlim dəyişiklikləri nəticəsində, xüsusilə buxarlanmanın artması və yağıntıların azalması Xəzərin suyunun səviyyəsini aşağı sala bilər. Buxarlanma prosesinin güclənməsi, eyni zamanda, su balansının dəyişməsi və buxarlanmanın yağıntılara nisbətən üstün gəlməsi, Xəzər dənizinin səviyyəsinin azalmasına səbəb olur. Bu dəyişikliklər, daha geniş miqyasda, ərazilər üzrə su ehtiyatlarının azalmasına və bir çox çayların, məsələn, Kür, Volqa, Terek, Ural və Samur çaylarının sularının azalmasına gətirib çıxarır".

Ekoloq qeyd etdi ki, iqlim dəyişikliyinin təkcə Xəzər dənizinin su səviyyəsinə deyil, həm də kənd təsərrüfatı sahəsinə təsiri böyükdür:

"Suvarma üçün daha az su mövcud olduqda, əkin sahələrinin su təminatı çətinləşir və bu da kənd təsərrüfatında məhsuldarlığın azalmasına səbəb ola bilər. Bir müddət sonra bəlkə 50 il, bəlkə 100 il sonra hansı prosesin gedəcəyini söyləmək çətindir. Proqnozlara görə, iqlim dəyişiklikləri nəticəsində dünya okeanının səviyyəsi 60 metrədək yüksələ bilər. Bu baxımdan, 100 il sonra Xəzərin vəziyyətinin necə olacağını indidən dəqiq demək mümkün deyil.

İqlim dəyişikliyindən əlavə, Xəzərin digər problemləri də var. Xəzərin suyunun azalması eyni zamanda su daşıyıcı çayların suyunun azalması ilə bağlıdır. Bu, Kür çayına da, Volqaya da, Terek, Ural və Samur çaylarına da aiddir. Bu çayların suyu həm suvarmada, həm də əhalinin artımı ilə əlaqədar içməli su kimi istifadə olunur. Kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan ölkələrdə məsələn, Azərbaycanın bu ərazidə əsas fəaliyyəti əkinçilikdir. Çox su tələb edən bitkilər becərilir və bu səbəbdən daha çox su torpağa yönəldilir. Lakin, kim nə deyirsə desin, mən birinci səbəb kimi iqlim dəyişikliklərini görürəm", - deyə Qorxmaz İbrahimli yekunlaşdırdı.

Xədicə BAXIŞLI