Yeni dünya düzəni Yaxın Şərqin simasını dəyişir

Yaxın Şərqin iki yaxşı silahlanmış dövləti arasında başlayan müharibənin qonşu ölkələrə sıçrayacağı ilə bağlı narahatlıqlar davam edir. Üstəlik, ABŞ-nın İranı bombalaması bu istiqamətdə narahatlıqları artırıb.
Reyting.az-ın məlumatına görə, İsrail-İran müharibəsi milyonlarla insanı arzuolunmaz vəziyyətlə üzləşdirib. Qonşu ölkələr isə ehtiyat edirlər ki, etnik və siyasi cəhətdən fərqlənən İran və İsrailin mübarizəsi onları da əhatə edə bilər.
Xatırladaq ki, şənbə gecəsi Donald Trampın qərarı ilə ABŞ qüvvələri İrandakı üç nüvə obyektinə, o cümlədən dağın dərinliklərində qurulan Fordo nüvə zənginləşdirmə obyektinə zərbələr endirib.
Mütəxəssislərin fikrincə, bu addım İranı ABŞ-nın Yaxın Şərqdəki bazalarına və ya müttəfiqlərinə hücum etməyə və ya Yəməndəki Husilər kimi vəkil qüvvələrdən ticarət yollarını təxrib etmək və ya neft infrastrukturuna zərər vurmaq üçün istifadəyə sövq edə bilər.
“Biz Pandoranın qutusunu açırıq. İran ağ təslim bayrağını qaldırmayacaq”,- Con Hopkins Universitetinin şərqşünaslıq üzrə dosenti Narges Bacogli “New York Times”ə deyib.
Nəşr yazır ki, bu müharibə son illərdə Yaxın Şərqdə qüvvələr balansının nə qədər dəyişdiyini nümayiş etdirir.
Məlumata görə, çətin ki, bu yeni münaqişədə tərəflər mülki əhalinin öldürülməsinə və ya xəstəxanaların vurulmasına görə məsuliyyət daşısınlar. Çünki İsrail bunu dəfələrlə Qəzzada edib və İran ötən cümə axşamı İsrailə oxşar hücumlar həyata keçirib.
Hesabata görə, BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının bu müharibəni dayandırmaq üçün hərəkətə keçmək gözləntiləri azdır. Bunun əsas səbəbi ABŞ-nın müharibəni dayandırmaq üçün istənilən qərara demək olar ki, veto qoymasıdır.
Professor Bacoğlu deyib ki, yeni beynəlxalq eraya, yeni dünya nizamına qədəm qoyuruq. Bu isə müəyyən mənada həm də köhnə dünya nizamıdır: güc və cəngəllik qanunu. Amma 21-ci əsrin texnologiyası və silahları ilə.
İsrailin baş naziri Binyamin Netanyahu isə başlatdıqları hücumun geniş məqsədlərinin “regional transformasiya və rejim dəyişikliyi” olduğuna işarə edib: “Biz Yaxın Şərqin simasını dəyişirik və bu, İran daxilində əsaslı dəyişikliklərə səbəb ola bilər”.
Nəşr qeyd edir ki, müharibə Yaxın Şərqin qalan hissəsi üçün çox arzuolunmazdır. Digər hökumətlər dağıdıcı münaqişələri geridə qoymaq, yenidənqurma və iqtisadi inkişafa diqqət yetirmək istəyirlər.
“Bloomberg”-in Economics araşdırma qrupunun Yaxın Şərq üzrə baş analitiki Dina Esfandiari deyir ki, region liderlərinin müharibəyə reaksiyaları qarışıqdır:
“Region rəsmiləri İranın yüksək səviyyəli rütbəlilərinin bir-bir sıradan çıxarılmasından, onun etibarlı şəxsləri və liderlərinin hədəfə alınmasından sakitcə xoşbəxtdirlər. Onların nöqteyi-nəzərindən bu, regiondakı real təhlükələrdən birinin aradan qaldırılmasıdır. Ancaq onlar həm də İsrailin regionda daha böyük rol oynayacağından qorxurlar. Bu, çox güman ki, Birləşmiş Ştatlardan aldığı əhəmiyyətli hərbi və diplomatik dəstək faktı ilə bağlıdır. Bu, digər ölkələri belə bir sualla üz-üzə qoyur: İsrail bundan sonra hara dönəcək?”.

E. KAMAL