252 milyon il əvvəl qlobal istiləşmə Yerdə kütləvi məhvə səbəb olub Yeni kəşf

Təxminən 252 milyon il əvvəl Yer kürəsində tarixin ən böyük kütləvi məhvi baş verib. Perm-Trias dövrünün yox olması hadisəsi planetdəki heyvanların əksəriyyətini məhv edib. Cenevrə Universitetinin alimlərinin yeni araşdırması göstərib ki, fəlakətin səbəbi atmosferə təxminən 100 min milyard ton karbon qazı buraxan kütləvi vulkan püskürmələri olub. Bu, qlobal temperaturun 10°C kəskin artması və iqlim tarazlığının pozulması ilə nəticələnib.

Qaynarinfo xəbər verir ki, araşdırma "Frontiers in Earth Science" (FES) jurnalında dərc olunub.

Tədqiqatın nəticələri göstərib ki, heyvanlar çox əziyyət çəksə də, bir çox bitkilər fəlakətdən sağ çıxıb, elm adamlarına dövr ərzində iqlim dəyişikliyini modelləşdirməyə kömək edən fosillər qoyub. Elm adamları orada tapılan biomlara əsaslanaraq yerli iqlimin necə olduğunu təxmin etmək üçün o dövrdə Yerin coğrafiyası ilə bağlı məlumatları bitki qalıqları ilə müqayisə ediblər

Tədqiqatçılar isti, rütubətli tropik meşələr, mövsümi tropiklər, mülayim zonalar və səhralar daxil olmaqla altı əsas biomu (vahid təbii və iqlim zonası daxilində qarşılıqlı təsir göstərən ekosistemlər dəstləri) müəyyən ediblər. Soyuq iqlimlərdə tropiklər səhralar, daha yüksək enliklərdə isə tundra və soyuq meşələr üstünlük təşkil edir. İsti şəraitdə temperatur yüksəldi, qütblərdə və ekvator enliklərində səhralarda mülayim meşələr yaranıb.

Alimlər müəyyən ediblər ki, biomlar Perm-Trias sərhəddində kəskin şəkildə dəyişib. Son Permdə dövrlər soyuq olub, lakin artıq Triasın əvvəlində iqlim qeyri-sabit keçib. Müəlliflərin fikrincə, bu, həmin dövrlər haqqında məlumatların kifayət qədər olmaması və ya sabit biomların formalaşmasına mane olan kəskin iqlim dəyişikliyi ilə bağlı ola bilər. Triasın sonrakı dövrlərində iqlim Permiyə nisbətən 10°C yüksək temperaturda sabitləşib. Tropiklərdəki səhralar öz yerini tropik meşələrə verdi və tundra tamamilə yox olub.

Araşdırmanın aparıcı müəllifi, Cenevrə Universitetindən Dr Maura Brunnetti izah edir: "Daha isti vəziyyətə bu keçid su dövranının intensivləşməsi ilə müşayiət olunub. Tropiklərdə yay və il boyu rütubətli biomlar yaranıb, səhraları sıxışdırıb. Mülayim biomlar qütblərə doğru sürüşərək tundranın yox olmasına səbəb olub".

Alimlər xəbərdarlıq edirlər ki, temperaturun kəskin 10°C yüksəlməsi və biomlarda dəyişikliklər CO₂ emissiyaları ilə bağlıdır.

"Mövcud emissiya dərəcələri davam edərsə, biz cəmi 2700 il ərzində Perm-Trias dövrünün sönməsinin emissiya səviyyəsinə çatacağıq", deyə Brunetti xəbərdarlıq edib.

Tədqiqatçılar bildirirlər ki, tapıntılar təkcə Yer kürəsinin tarixindəki ən böyük məhv olma hadisəsini daha yaxşı anlamağa kömək etmir, həm də müasir istixana qazları emissiyaları artdıqca gələcək iqlim dəyişikliyini proqnozlaşdırmaq üçün ipucları verir.

Aydın