9 min ildir insanların dostu olan pişiklərlə bağlı nə bilirik?

Dünya Pişiklər Günü müxtəlif ölkələrdə fərqli tarixlərdə qeyd olunur. Belə ki, bəzi mənbələrə görə, 1 mart Ümumdünya Pişiklər Günü kimi qeyd olunur. ABŞ-də 29 oktyabr Milli Pişik Günü kimi qeyd edilir. Yaponiyada 22 fevral Milli Pişik Günü olaraq qeyd olunur. Bu tarix "nyan nyan nyan" (pişiklərin səsi) ifadəsinə uyğun seçilib. Avropa ölkələrində, xüsusilə İtaliyada və Türkiyədə 17 fevralda qeyd edilir. 

Sfera.az bildirir ki, bu tarix ilk dəfə 1990-cı ildə italyan jurnalist Klaudia Angeletti tərəfindən keçirilən sorğu nəticəsində "Dünya Pişik Günü" olaraq qəbul edilib. 

Qədim mənşəyi tam məlum olmasa da, pişiklərin (Felis catus) mənşəyi təxminən 9,000 il əvvəl Yaxın Şərqə gedib çatır. Qədim Misirdə pişiklər müqəddəs sayılır və tanrılaşdırılırdı. Onlar məhsuldarlıq və qoruma simvolu kimi qəbul edilirdi. Cənubi Kiprdə bir insan skeletinin yanında tapılan bir pişik skeleti eyni dövrə təsadüf edir. Çində 5.300 illik tarixi olan qeydlərə görə, o dövrdə pişiklər kənd təsərrüfatı məhsullarına zərər verən gəmiriciləri ovlayırdılar. Bu məlumatlarda pişiklərin zərərvericiləri ovlamaq üçün fermerlər tərəfindən bəsləndikləri qeyd olunur. Pişiklərin bəslənilməsi haqqında ən etibarlı mənbələr eramızdan əvvəl 1500-cü illərə təsadüf edir.

Alimlər iddia edir ki, 9 min ildən çoxdur insanlarla birlikdə yaşayan pişiklər bəşər övladının evcilləşdirdiyi ilk heyvandır. Bundan başqa, pişiklər insanların ən çox qəbul etdiyi və sahibləndiyi heyvan növüdür.

Pişiklər təkcə ev heyvanı deyil, həm də ağıllı, çevik və maraqlı instinktlərə sahib canlılardır. Onların bir çox xüsusiyyəti fərqli və bənzərsizdir. 

Belə ki, pişiklər çox elastik onurğaya malikdirlər və bu, onların yüksəkdən tullanaraq təhlükəsiz enməsinə kömək edir. Onların skeleti digər məməlilərdən fərqli olaraq daha elastikdir. Quyruqları pişiklərə tarazlıq saxlamağa kömək edir. Bu səbəbdən onlar incə səthlər üzərində rahat hərəkət edə bilirlər. Pişiklər gecə görmə qabiliyyəti yüksək olan heyvanlardır. Onların gözlərindəki “tapetum lucidum” adlı təbəqə işığı əks etdirərək qaranlıqda daha yaxşı görmələrini təmin edir. Pişiklərin bığları ətraf mühiti hiss etməyə kömək edən sensor orqanlardır. Bu bığlar dar yerlərə sığa biləcəklərini müəyyən etmək üçün istifadə edilir. İnsanlar kimi tərləmə qabiliyyəti yoxdur. Onlar ağızlarını açır və temperaturu idarə etmək üçün nəfəs alırlar. Pişiklərin uzunmüddətli yaddaşı güclüdür. Onlar sahibini, yaşadıqları ərazini və onlara yaxşılıq edən insanları illərlə yadda saxlaya bilərlər. Araşdırmalar göstərir ki, pişiklər insanların emosional vəziyyətini hiss edə bilirlər və bəzən təsəlli vermək üçün yaxınlaşırlar.

Pişiklər itlərdən fərqli olaraq daha müstəqil heyvanlardır. Onlar əksər hallarda təkbaşına ov etməyə və yaşamağa uyğunlaşmışdırlar. Hətta ev pişikləri belə ov instinktlərini saxlayır. Onlar siçan, quş və böcəkləri təqib edib tuta bilirlər. Çoxları pişikləri soyuq və laqeyd hesab etsə də, onlar sahiblərinə sadiqdirlər və bəzən  onlara itlər qədər sevgi göstərə bilirlər.

Maraqlıdır ki, yetkin pişiklər bir-biri ilə nadir hallarda miyaulayaraq ünsiyyət qururlar. Onlar bu səsi əsasən insanlara nəsə çatdırmaq üçün istifadə edirlər. Pişiklər rahat və xoşbəxt olduqda, həmçinin bəzən narahatlıq və ağrı hiss etdiklərində mırıldayırlar. Mırıldamanın sakitləşdirici və sağaldıcı təsirinin olduğu düşünülür.

Pişiklər gündə saatlarla özlərini yalayaraq təmiz saxlayırlar. Onların tüpürcəyi antiseptik xüsusiyyətlərə malikdir və bu, bədənlərini mikroblardan qorumağa kömək edir. Əksər pişiklər təbii instinkt olaraq öz tullantılarını torpağa və ya quma basdırırlar. Bu vərdiş evdə saxlanılan pişiklərin qum qabından istifadəsini asanlaşdırır.

Dünyanın müxtəlif ölkələrində pişiklərlə bağlı maraqlı qanunlar mövcuddur.

Belə ki, İtaliyada öz pişiyini küçəyə atan şəxslər 10,000 avroya qədər cərimə və ya 1 il həbs cəzası ilə cəzalandırıla bilər. Almaniyada heyvanların çəkilişlər zamanı əziyyət çəkməsi qadağandır. Avstriyada pişiklərin qulaqlarını və ya quyruqlarını kəsmək, onları zəncirləmək qanun pozuntusu hesab edilir və bu, 15,000 dollara qədər cərimə ilə nəticələnə bilər. 

Azərbaycanda isə pişiklərin qorunması və onlara qarşı münasibət qanunvericiliklə tənzimlənir.

Qanunvericilikdə "Azərbaycan Respublikasının yaşayış məntəqələrində it, pişik və ya digər ev heyvanlarının saxlanma şərtləri" haqqında qaydalar mövcuddur. Bu qaydalar ev heyvanlarının saxlanılması, onların qeydiyyatı və digər məsələləri əhatə edir. Azərbaycan Respublikası İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 274-cü maddəsinə əsasən, heyvanlarla rəhmsiz davranmaqla onların şikəst və ya tələf edilməsinə görə 500 manat məbləğində cərimə nəzərdə tutulur. 

Dünya Pişiklər Günü müxtəlif tarixlərdə qeyd olunsa da, məqsəd eynidir: pişiklərin rifahına diqqət çəkmək və onların hüquqlarını qorumaq. 

Firuzə Əliyeva