Icma.az
close
up
RU
Ağaclar vulkan püskürmələrini əvvəlcədən xəbər verə bilər

Ağaclar vulkan püskürmələrini əvvəlcədən xəbər verə bilər

Qaynarinfo portalından verilən məlumata görə, Icma.az xəbər yayır.

Vulkan püskürmələrindən əvvəl ağac yarpaqlarında müşahidə edilən rəng dəyişiklikləri yeni bir erkən xəbərdarlıq sistemi ideyasını gündəmə gətirib. ABŞ-ın Aerokosmik Tədqiqatlar Agentliyi (NASA) və Smitsonian İnstitutu bu müşahidələri peyk məlumatları ilə dəstəkləmək üçün birgə işləyir.

Qaynarinfo xəbər verir ki, alimlər vulkan hərəkətə keçmədən əvvəl onun ətrafındakı ağaclarda nəzərəçarpacaq dəyişikliklərin baş verdiyini müşahidə ediblər: yarpaqların rəngi tündləşir, yaşıllığın tonu daha doymuş hala gəlir. Bu müşahidə, kosmosdan əldə edilən məlumatlarla birləşdirildikdə, vulkanların erkən xəbər siqnallarını müəyyən etmək üçün maraqlı bir metod təqdim edir.

NASA və Smitsonian İnstitutu bu rəng dəyişikliklərini kosmosdan izləmək üçün birgə əməkdaşlıq edir. Onlar "Landsat 8" kimi peyklərdən və AVUELO adlı hava müşahidə sistemlərindən istifadə edirlər. Tədqiqatçılar bu təbii reaksiyanın vulkan püskürmələrindən əvvəl atmosferə yayılan karbon qazı (CO₂) ilə əlaqəli olduğunu düşünürlər. Ağaclar bu qazı udduqca, yarpaqlar daha parlaq yaşıl rəng alır.

Əlbəttə, vulkan püskürmələrini hər zaman əvvəlcədən təxmin etmək mümkün olmur. Lakin Yer üzərində təxminən 1.300 aktiv və ya potensial olaraq aktiv vulkanın olduğu nəzərə alınsa, erkən xəbərdarlıq çox zaman həyati əhəmiyyət daşıyır. Çünki təkcə püskürmənin baş verdiyi ərazi deyil, ətraf bölgələrdəki insanlar da risk altındadır. Səpələnən daşlar, kül buludları və ya sızan zəhərli qazlar birbaşa təhlükə yaradarkən, palçıq axınları və hətta sunami kimi dolayı nəticələr uzaq bölgələrə belə təsir edə bilir.

İlk siqnal: karbon qazı

Vulkanlardan yüksələn karbon qazı kimi qazlar, bu prosesin ilkin xəbərdarlıq əlamətlərindən biri hesab olunur. Lakin bu qazı kosmosdan aşkar etmək asan deyil. Məsələn, kükürd dioksid kimi qazlar daha asan izlənilə bilsə də, karbon qazının xüsusilə dağlıq və ya meşəlik ərazilərdə təqibi daha çətin olur.

Ənənəvi metodlarda tədqiqatçılar birbaşa vulkanın yaxınlığına gedərək ölçmələr aparmalı olurlar. Amma bu hər zaman mümkün olmur, çünki vulkanlar adətən əlçatmaz yerlərdə yerləşir və bu cür müşahidələr zaman və avadanlıq tələb edir. Bu səbəbdən, ağacların göstərdiyi reaksiyalar alternativ yol kimi dəyərləndirilir.

Bu sahədəki araşdırmalardan birinə Hyuston Universitetindən vulkanoloq Nikol Quinn rəhbərlik edib. Quinn Siciliyada yerləşən Etna vulkanının ətrafındakı ağacları araşdırmaq üçün "Landsat 8" ilə yanaşı, NASA-nın "Terra" və Avropa Kosmik Agentliyinin "Sentinel-2" peyklərinin görüntülərindən istifadə edib. Araşdırma nəticəsində yarpaq rəngindəki dəyişikliklə atmosferdəki karbon qazı səviyyəsi arasında birbaşa əlaqə olduğu təsdiqlənib.

Sahə tədqiqatları ilə dəstəklənməlidir

Peyklərlə toplanan məlumatların dəqiqliyini yoxlamaq üçün sahədə də tədqiqatlar aparılmalıdır. İqlim alimləri Coş Fişerin rəhbərlik etdiyi bir qrup 2025-ci ilin mart ayında Kosta Rikadakı "Rincon de la Vieja" vulkanı ətrafında sahə işi həyata keçirib. Burada karbon qazı ölçülüb və ağac yarpaqlarından nümunələr toplanıb. Fişer bu cür tədqiqatların ekologiya ilə vulkanologiyanın kəsişdiyi nöqtədə dayandığını bildirir.

Hər yerdə keçərli olmaya bilər

Bununla belə, bu metodun hər bir bölgədə tətbiq edilə bilməyəcəyi qeyd olunur. Ağacların olmadığı vulkan ərazilərində və ya fəsillərin təsir etdiyi bölgələrdə bu metod məhdudiyyətlərlə qarşılaşa bilər. Həmçinin ekoloji xəstəliklər və quraqlıq kimi amillər də yarpaq rənglərinə təsir edə bilər. Buna baxmayaraq, uyğun şəraitdə bu dəyişikliklərin potensial erkən xəbər vasitəsi ola biləcəyi düşünülür.

Bu sahədə görülən tədbirlərin təsiri keçmişdə də özünü göstərib. Məsələn, 2017-ci ildə Filippinlərdəki Mayon vulkanında aparılan ölçmələr, gözlənilən püskürməni bir neçə gün əvvəlcədən müəyyən etmişdi. Verilən xəbərdarlıqlar əsasında təxminən 56 min insan ərazidən təxliyə edilmiş və 2018-ci ilin əvvəlində baş verən püskürmədə ciddi insan itkisi yaşanmamışdı.

NASA-dan Florian Şvandner məsələni belə yekunlaşdırır: "Vulkanlar mövzusunda heç bir siqnal təkbaşına kifayət deyil. Amma bu da əlimizdəki parçaları tamamlamağa kömək edə bilər".

Aydın

Ən son xəbərləri və yenilikləri almaq üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:76
embedMənbə:https://qaynarinfo.az
archiveBu xəbər 06 İyun 2025 22:07 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Yarım əsrimə qədəm qoydum

21 Oktyabr 2025 20:33see250

La Liqa ABŞ da keçiriləcək “Barselona” “Vilyarreal” matçının ləğv edildiyini açıqlayıb

22 Oktyabr 2025 00:15see239

“Azərkosmos” peyk istehsalına hazırlaşır kosmik sənayenin inkişafında yeni mərhələ

21 Oktyabr 2025 19:12see201

Türkiyədə FETÖ əməliyyatı : 286 nəfər saxlanıldı

22 Oktyabr 2025 06:53see201

Təl Əvivdən Bakıya reyslər bərpa edilir

21 Oktyabr 2025 19:39see196

Toyuq əti və yumurta bahalaşacaq SƏBƏB BUDUR KONKRET

22 Oktyabr 2025 12:02see188

3 boksçumuz da qalib oldu

22 Oktyabr 2025 10:54see178

Dabaq xəstəliyi xaricdən gətirilən ət məhsullarına tələbatı artırdı (VİDEO)

21 Oktyabr 2025 23:40see171

Bakı Tehran: yeni etimad mərhələsi

22 Oktyabr 2025 09:59see163

“Həyatın mənası yaşla necə dəyişir? Yeni tədqiqat

21 Oktyabr 2025 15:52see162

Qızılın bahalaşması 2026 cı ildə də davam edəcək PROQNOZ

22 Oktyabr 2025 17:09see151

Atletiko ya can verməyən Qarabağ Atletik in də öhdəsindən gələ bilər

21 Oktyabr 2025 17:36see142

Türkiyə XİN: Knessetin İordan çayının Qərb sahili ilə bağlı qərarı beynəlxalq hüquqa ziddir

22 Oktyabr 2025 23:42see138

Ruslar Çin avtomobillərindən narazılıq edirlər...

21 Oktyabr 2025 23:06see135

Suriya universitetlərində Türk dili və Ədəbiyyatı bölümü YARADILIB

22 Oktyabr 2025 16:35see135

Daha 8 məsələ parlamentin plenar iclasına tövsiyə edilib

21 Oktyabr 2025 17:38see134

VK sədri Dünya Məktəbinin şagirdləri ilə görüşüb FOTOLAR

22 Oktyabr 2025 10:52see131

Özünü maşın vurub öldürdü, xəbəri alan atasının da ürəyi dayandı Foto

22 Oktyabr 2025 07:17see131

170 saylı marşrutda tıxac kabusu: Daşıyıcı şirkət açıqlama verdi

22 Oktyabr 2025 23:38see126

Cahangir Babayev Dünya Karate Federasiyası tərəfindən təltif olunub

21 Oktyabr 2025 19:39see125
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri