Alim beynin 25 yaşına qədər tam yetkinləşdiyi mifini təkzib etdi...

...Beynin yetkinləşməsi nəinki 25 yaşa qədər başa çatmır, həm də 30 yaşlarımıza qədər davam edir.

SİA-nın əldə etdiyi məlumata görə, Monreal Universitetinin neyrobioloqu Teylor Snouden "The Conversation"a izah edib ki, özünənəzarət, planlaşdırma və qərar qəbuletmə üçün məsul olan frontal payların inkişafı xüsusilə uzun çəkir.

..."25 yaş" ideyası 1990-cı illərin sonu və 2000-ci illərin əvvəllərində alimlərin uşaqlarda və yeniyetmələrdə boz maddədəki dəyişiklikləri öyrənmək üçün neyrogörüntüləmədən istifadə etdiyi erkən tədqiqatlardan irəli gəlmişdir.

...O vaxtlar göstərilmişdi ki, yeniyetməlik dövründə beyində "budama" adlanan - lazımsız neyron əlaqələrini aradan qaldıran və artıq istifadədə olanları gücləndirən proses baş verir. Müşahidələr nadir hallarda 20 yaşdan kənara çıxdığı üçün 25 yaş ənənəvi olaraq son inkişaf mərhələsi hesab olunurdu, baxmayaraq ki, bunu dəstəkləyən birbaşa dəlil yox idi, - deyə ekspert qeyd edir.

Müasir məlumatlar fərqli bir mənzərəni əks etdirir. Snoudenin sözlərinə görə, beyində, xüsusən də planlaşdırma, özünənəzarət və qərar qəbuletmə üçün məsul olan frontal payda struktur dəyişiklikləri ən azı 30 yaşa qədər davam edir.

...4200-dən çox insanın iştirak etdiyi böyük bir araşdırma, doqquz yaşdan 32 yaşa qədər olan dövrün beyin şəbəkələrinin yenidən qurulmasında əsas mərhələ olduğunu müəyyən etdi. Bu müddət ərzində beyin iki proses arasında tarazlıq yaradır: ayrılma və inteqrasiya. Birincisi, neyron əlaqələrinin ixtisaslaşmış "klasterlərinin" formalaşmasından, ikincisi isə onlar arasında sürətli və səmərəli yolların yaradılmasından məsuldur, - deyə ekspert izah edib.

Bu arxitektura düşüncənin çevikliyini və mürəkkəbliyini təşviq edir, lakin yalnız 30-cu illərin əvvəllərində sabitləşir. Bundan sonra beyin tədricən ən çox istifadə edilən yolları möhkəmləndirməyə başlayır.

Alim vurğulayır ki, "sehrli eşik"in olmaması yetkinlik yaşına çatmamışlığı deyil, gənc yetkinlikdə yüksək beyin plastikliyini göstərir. Fiziki fəaliyyət, dil öyrənmə, intellektual cəhətdən çətin fəaliyyətlər və yeni bacarıqlar bu prosesi dəstəkləyə bilər, xroniki stress isə buna mane olur.

Snoudenə görə, beyin 25 yaşında "işləmir" - onilliklər ərzində inkişaf edir və insan bu prosesdə fəal iştirak edir.

Nazlı Almuradova