Alimlər Aydakı sirli pasın izahını veriblər...

...Beş il əvvəl alimlər Ayda hematit mineralını, həm də pas kimi tanınan dəmir oksidini kəşf etdilər. Bu mineral Ayın yüksək enliklərində, xüsusən də onun yaxın tərəfində yayılmışdır. Bu kəşf gözlənilməz oldu, çünki Ayda hematitin əmələ gəlməsinə kömək edə biləcək az oksigen var.

Alimlər Aydakı pasın Yer küləyi adlanan küləyi ilə əmələ gələ biləcəyinə dair bir nəzəriyyə irəli sürdülər.

SİA xəbər verir ki, Phys-in məlumatına görə, Geophysical Research Letters jurnalında dərc olunan yeni araşdırmanın müəllifləri təcrübələr vasitəsilə bu nəzəriyyəni təsdiqləyiblər.

...Mövcud nəzəriyyəyə görə, hematitin Ayda paylanması oksigen ionlarının Yerin maqnitosferi vasitəsilə Aya çatması ilə izah edilə bilər.

Bu o deməkdir ki, təxminən ayın beş günündən bir Yer Günəşlə Ay arasında olarkən, atmosferimizdən oksigen Ayın səthinə keçir.

Bu fenomen Yer küləyi adlanır. Qalan vaxtlarda Ayın səthi günəş küləyinin aşağı enerjili hidrogen ionlarına (Günəşdən daim çıxan hissəciklər axını) məruz qalmalıdır.

Tədqiqatın müəllifləri bu nəzəriyyə üçün yeni dəlillər tapıblar.

Onlar Yer küləyinin Ayda hematit yarada biləcəyini müəyyən etmək üçün təcrübələri sınaqdan keçiriblər. Təcrübələr üçün alimlər Aydakıları təqlid edən şərait yaratdılar. Tədqiqatçılar Ayda tapılan müxtəlif dəmir tərkibli mineralları Yer küləyinin hissəciklərindən gözlənilən enerji səviyyələrində oksigen və hidrogenlə şüalandırdılar.

Onlar həmçinin mineralları günəş küləyində tapılanlara bənzər hidrogen ionları ilə şüalandırdılar.

Tədqiqat göstərdi ki, Yer küləyində olanlara bənzər oksigen ionları Ayda tapılan metal dəmir, dəmir sulfid və ilmeniti oksidləşdirərək hematit yarada bilir.

Alimlər həmçinin hidrogen ionlarının hematiti metal dəmirə çevirə biləcəyini müəyyən etmək istəyirdilər.

Bunun üçün onlar hematiti həm Yer küləyində olan hidrogenlə, həm də günəş küləyində tapılan hidrogen ionları ilə şüalandırdılar.

Tədqiqat nəticəsində məlum olub ki, Yer küləyindən gələn yüksək enerjili hidrogen ionları hematiti metal dəmirə endirməyə qadirdir, aşağı enerjili hidrogen ionları isə praktiki olaraq təsirsizdir.

Alimlər hesab edirlər ki, Aydakı hematitin miqdarı Yer küləyində oksigen və hidrogen ionlarının nisbi axınından asılıdır.

Ümumilikdə, tədqiqat mövcud nəzəriyyəni təsdiqləyir, lakin laboratoriya təcrübələri Aydakı mürəkkəb şəraiti tam şəkildə təkrarlaya bilməz.

Alimlərin fikrincə, Yer küləyinin Ay səthi ilə qarşılıqlı təsirini daha yaxşı başa düşmək üçün gələcək Ay missiyalarından alınan məlumatlar lazımdır.

Əli Babayev