Alimlər həyəcan təbili çalır: Dəniz pandemiyası dəniz kirpilərini məhv edir

2021-ci ildən bəri Kanar arxipelaqında dəniz kirpisi növü Diadema africanum demək olar ki, tamamilə naməlum xəstəlikdən tələf olub. Tinerifedə populyasiya 99,7% azalaraq praktiki olaraq yoxa çıxıb, Madeira arxipelaqının yaxınlığında isə geriləmə 90%-ə çatıb.

Qaunarinfo xəbər verir ki, eyni dövrdə kütləvi ölüm halları Qırmızı dənizdə, Aralıq dənizində, Karib hövzəsində və Hind okeanının qərb hissəsində də qeydə alınıb.

"2021-ci ildən bəri gördüklərimiz doğrudan da ciddi narahatlıq doğurur. Biz çox qısa vaxt ərzində bir neçə növün yoxa çıxmasından danışırıq", deyə La-Laquna Universitetinin tədqiqatçısı və araşdırmanın müəllifi İvan Kano bildirir.

Dəniz kirpiləri dəniz ulduzları ilə qohum olan unikal canlılardır. Onlar "ayaqcıqları" vasitəsilə nəfəs alır, iynələri isə onları yalnız yırtıcılardan qorumaqla qalmır, həm də xırda dəniz canlıları üçün sığınacaq rolunu oynayır.

Kirpiləri "ekosistem mühəndisləri" də adlandırırlar, çünki onlar mühiti dəyişdirirlər: suotlarını yeyir, qida qalıqlarını parçalayır və eyni zamanda qida zəncirinin vacib həlqəsini təşkil edirlər.

Suotlarının artımını nəzarətdə saxlamaqla, onlar minlərlə dəniz növünün məskəni olan sərt mərcanların yaşamasına kömək edirlər. Dəniz kirpilərinin yoxa çıxdığı Karib hövzəsində mərcan əraziləri iki dəfə azalıb, suotlarının sahəsi isə 85% artıb.

"Məni bu canlılarda ən çox heyran edən onların mühiti dəyişdirmə qabiliyyətidir. İnsanlar kimi onlar da öz məkanlarını modelləşdirirlər. Onların yoxa çıxmasının hansı zəncirvari təsirlərə səbəb olacağını bilmirik", deyə Kano bildirib.

Pandemiyanın dəqiq səbəbi hələ müəyyənləşdirilməyib. Lakin Kano hesab edir ki, xəstəliyin yayılmasına insan fəaliyyəti böyük ehtimalla təsir göstərir. Potensial mexanizmlərə gəldikdə, burada gəmiçilik, axınların dəyişməsi və anomallıq göstərən dalğalanma fəallığı istisna edilmir.

Alim Kanar adalarına dəniz kirpilərinin erkən inkişaf mərhələlərini araşdırmaq üçün gəlib, lakin tezliklə gənc fərdlərin demək olar ki, olmadığını görüb. Bu vəziyyət onu dissertasiyasının mövzusunu tam dəyişməyə və populyasiyanın sürətli azalmasını sənədləşdirməyə məcbur edib.

Diadema cinsi dünyanın bütün tropik sularında geniş yayılıb və dəniz kirpiləri arasında ən çoxsaylı və ekoloji baxımdan ən əhəmiyyətli qrup hesab olunur. Hazırda cəmi bir neçə akvatoriya xəstəlikdən yan keçib.

"Bu pandemiyanın necə inkişaf edəcəyinə hələ əmin deyilik. Xoşbəxtlik ondadır ki, xəstəlik hələlik Cənub-Şərqi Asiya və Avstraliya populyasiyalarına yayılmayıb. Lakin xəstəliyin yenidən ortaya çıxıb genişlənməsini istisna edə bilmərik", deyə Kano əlavə edir.

Aydın